Er heerst crisis in de wereld van de vormgeving. Net als zoveel dingen is dit te wijten aan de recessie, waardoor bedrijven minder opdrachten verstrekken en het voor vormgevers lastiger wordt om de schoorsteen te laten roken. Bovendien heerst na het grote succes van Neerlands design in den vreemde nu een gevoel van 'wat nu?', zoals op elk hoogtepunt altijd een zwart gat volgt.

Vormgevingscentrum Vivid organiseerde een debat over deze onrust en opende een tentoonstelling met twee exposanten wie deze crisis vermoedelijk een worst is. Toen Jan Slothouber en William Graatsma het hoogtepunt van hun carriere beleefden, rond 1970, was er ook al crisis en die ebde weg, zoals crises in de kunsten dat wel vaker doen. Hun expositie, getiteld 'centrum cubische constructies 1965-1970', toont hun samenwerking die leidde tot een internationale doorbraak bij de Biënnale in Venetië in 1970.

Het verbaasde Slothouber en Graatsma nogal toen hun abstracties zo enthousiast werden omarmd door de kunstwereld. Het begon immers zo anders. Slothouber kwam in 1955 in dienst bij DSM, op de PR-afdeling, en na een paar jaar kwam Graatsma erbij. Samen ontwierpen ze objecten ter promotie van het bedrijf. DSM fabriceerde kunststoffen en die hadden de toekomst. De consument moest daarvan weten en design werd als reclamemiddel gekozen.

Slothouber en Graatsma maakten verpakkingen en kunststof abstracties, alsook tentoonstellingsmateriaal om dit te presenteren. Alles in kubusvorm, liefst kleurloos, en met de rekenkundige harmonieuze verhoudingen van de 'gulden snede'. Toepasselijk zakelijk voor een modern bedrijf als DSM, maar toch is het bijzonder hoeveel vrijheid het duo kreeg van de directie. Soms kregen ze een getypte opdrachtbrief maar verder werd er niet omgekeken naar wat ze uitspookten. Geen wonder dat men nadien een crisisgevoel kreeg: zulke gouden tijden vol geld en vrijheid waren en zijn definitief voorbij.

Bij Vivid staan de kunststof objecten opgesteld in bijbehorende vitrines. Daarbij liggen ook andere opdrachten die het duo eind jaren zestig kreeg, en die laten zien hoe ontzettend streng ze samen te werk gingen. Kinderpostzegels bijvoorbeeld, normaliter met beestjes en sprookjes, werden door Slothouber en Graatsma heel anders aangepakt: ze beeldden een kubus af. Ook maakten ze speelgoed, van boerderijbeesten die je in elkaar kon schuiven waardoor, inderdaad een kubusvorm ontstond.

Om deze vitrines heen hebben ze hun meubelontwerpen neergezet. Via een modulair systeem konden klanten zitkubussen combineren met bijzettafelkubussen en lampkubussen. Een geweldig uitziend ontwerp, maar echt commercieel waren beide vormgevers niet. Want hoe simpel het er ook uitzag, ze hechtten zo veel waarde aan een perfecte afwerking dat ze meubelmakers niet vertrouwden. En wanneer elk latje door een instrumentenmaker gemaakt moet worden, drijft dat de prijs dusdanig op dat de vrije markt onhaalbaar terrein wordt.

Deze mooie presentatie van vijf jaar ontwerpen geeft duidelijk een tijdsbeeld. Maar ook al heeft de strenge zakelijkheid van Slothouber en Graatsma iets typisch jaren zestig, wie hun ietwat dogmatisch doordachte ontwerpen ziet, moet ook denken aan De Stijl en Rietveld. Deze tentoonstlling staat zo vol goede producten die passen in een onverwoestbare Hollandse traditie die ook nu nog voortleeft, dat je je afvraagt of al die crises überhaupt wel bestaan hebben.

'centrum cubische constructies 1965-1970', t/m 1 februari 2004 bij Vivid Vormgeving, William Boothlaan 17a Rotterdam. Di - zo 12-18u. www.vividvormgeving.nl.