Uitdragerij van design
(NRC Handelsblad, 8 juni 2006)
Wat een vlooienmarkt is er neergestreken in Museum Boijmans Van Beuningen. Niet in de zalen zelf, maar in het trappenhuis in de oudbouw. Overal staan aftandse meubeltjes met verlepte bloemen en oude negerzoenen. Rond hangmatten staan kamerschermen die zijn beplakt met gebutst fotobehang en aan haakjes hangen tassen en spijkerbroeken. Maar de grootste bende ligt op de grond: stekkerdozen in de vorm van tennisballen en electriciteitssnoeren met bamboekralen eraan die twintig jaar geleden voor het laatst gesignaleerd zijn. Deze uitdragerij is een tentoonstelling. Het is een retrospectief van tien jaar ontwerpen door vormgeversduo Bless.
Het is een ondankbare plek, het trappenhuis, maar ze wilden het zelf. Door hun uiterst brede oeuvre - gebruiksvoorwerpen, mode en accessoires - heeft Bless genoeg spullen om volledige stijlkamers in te richten. Dan zijn donkere hoekjes rond een trappenhuis huiselijker dan een witte zaal. Dat het trappenhuis ook de vaste plek is voor de houten heiligenbeelden, was geen bezwaar. Die mochten gewoon meedoen. Fotobehang erachter, kledinghaakjes ertussen, tafeltje ervoor, en zo lijkt het alsof ook deze beelden in een melige bui zijn meegegrist van het Waterlooplein.
Precies tien jaar geleden brak het Duitse duo door. Desiree Heiss (1971) en Ines Kaag (1970) werkten net drie jaar samen toen modehuis Martin Margiela hun pruik van gerecycled bont opnam in de collectie. Zo kwam het balletje aan het rollen en ontstond ook het eerste contact met Boijmans. Sindsdien werken Heiss en Kaag vanuit Parijs en Berlijn aan de meest uiteenlopende producten, met nadruk op recycling. De lijst voorwerpen in Bless' tentoonstelling is dan ook eindeloos. Ze maken dingen waar je nooit een ontwerpgedachte achter zocht (stekkerdozen), of waarvan je niet wist dat ze bestaan (deurhoezen). Alleen dat ze niet te koop zijn bij een huishoudwinkel, verraadt dat hun verkoopprijzen zich waarschijnlijk meer thuis voelen in het kunstcircuit.
Al met al ziet het trappenhuis eruit als de verslofte hobbykamer van een doe-het-zelver die van koopjes houdt. Leuk om doorheen te dwalen, maar een goed overzicht van wat Bless gedaan heeft in tien jaar, is hier moeilijk uit te destilleren. Bijvoorbeeld dat Bless vooral de laatste paar jaar textiel ingenieus benadert. Kleding en schoeisel maken ze zo, dat het op meer manieren te dragen is. De weelderige vormen die zo ontstaan, lijken een soort handschrift te worden, en deze multifunctionaliteit geeft stof een tweede en zelfs derde leven. Hun tafelkleed is een van de beste werken: van oud linnen maakten ze een superstrakke hoes waar beeldverhalen doorheen schemeren en delen afgeritst kunnen worden. Zo bewijst Bless met recycling nieuwe vormen te vinden. Alleen moet je hiervoor wel goed zoeken in de expositie.
Al deze gekkigheid is ontstaan uit een soort vreugde, een verlangen naar vrijheid. Maar, ook al zeggen Heiss en Kaag niet werkelijk iets in die richting, toch kun je de tentoonstelling lezen als een serieus anti-designstatement. Ten eerste maken Heiss en Kaag nooit pronkstukken. Liever ontwerpen ze het type producten dat in de schappen naast de schuursponsjes ligt - outcasts van de designwereld. Ten tweede zijn zó veel loshangende plakbandjes in een tentoonstelling een teken van opzettelijk slechte afwerking en materialen. Ten derde blijkt het anti-designgevoel uit hoe ze hun eigen ontwerpen onderschoffelen tussen objets trouvés die ze barmhartig emanciperen tot museumstuk. Ten vierde: als 'ontwerpen' etymologisch gezien het ongedaan maken van een worp of chaos is, het structureren, doen zij het tegenovergestelde.
Hoe dan ook is de tentoonstelling een klein feestje. Heiss en Kaag brengen een goudcellofaanlaagje aan over alles wat bestaat, mooi of lelijk. Hun tentoonstelling is een grote roze zonnebril, maar dan wel van het Kruidvat, en waarvan volgend jaar het pootje met plakband weer vastgezet wordt.
 'Bless No00-No29' t/m 9 juli in Museum Boijmans Van Beuningen, Museumpark 18-20, Rotterdam. Di-zo 11-17u. Inl.: 010 4419400 / www.boijmans.nl |