Het Socialistisch Realisme was zo gek nog niet. Dat mag je eigenlijk niet zeggen, of denken, maar toch stak die gedachte even op tijdens de persconferentie van 'Born in Georgia' dat afgelopen weekend opende in het Cobra Museum. Gia Edzgveradze, een voorvader van de Georgische avantgarde, sprak zacht maar gepassioneerd over de communistische repressie die tot 1991 duurde. Wanhoop bestaat niet in Georgië, zei hij. Daarvoor is het land al te lang aan ellende gewend. Tijdens de dictatuur groeide een verbondenheid onder kunstenaars die op de klassieke academies hun creativiteit niet kwijt konden. Het waren spannende tijden en samen droomden ze van een ander leven. Er was geen toekomst in het paradijs, citeerde hij Slavoj Zizek over de communistische heilstaat. Maar ook na de zo verlangde vrijheid bleef de toekomst uit.

De tentoonstellingstitel 'Born in Georgia' spreekt boekdelen: de meeste kunstenaars ontvluchten sinds 1991 het land. Officieel geldt Georgië als een land vol cultuur - Sandra Roelofs, de Nederlandse echtgenote van de Georgische president Saakasjvili, opende de tentoonstelling en zei dat er allerlei creativiteit mogelijk is, dat vooral de klassieke muziek mogelijkheden biedt en dat Anne Frank in het Georgisch was vertaald. Maar uit alles op de persconferentie bleek dat als je als Georgische kunstenaar iets wilt bereiken, je als de sodemieter moet vertrekken. De zevenentwintig exposanten wonen dan ook overal, veel in Duitsland, Zwitserland, een enkeling in de VS of Parijs. Een paar dappere volhouders, zoals Edzgveradze, blijft in Georgië.

Wapens en oorlog zijn nauwelijks te vinden in de tentoonstelling. Een schilderij van Tamara K.E. toont een dikbuikige man die trots in zijn huiskamer een jachtgeweer showt. Op een collageserie van Guram Tsibahkashvili met nostalgisch uitziende portretten van landgenoten prijkt in de marge ergens een geweertje. De fotoserie 'War from my window' van Koka Ramishvili toont half geopende gordijnen met daarachter een rokend Tblisi.

Deze neiging van kunstenaars om zich terug te trekken achter de gordijnen en zich te richten op de kunst, zie je bij meer exposanten. Erotiek en de mens blijken geliefdere inspiratiebronnen dan oorlog. De schilderijen van Thea Gvetadze zijn een hoogtepunt, met sprookjesachtige erotica in donkere bossen vol goudstof. Bijzonder is ook de film 'Die Passage' van Tolia Astakhishvili waarin een vrouw door ruimtes en architectonische foto's loopt, die een Escheriaanse verwarring opleveren.

Andere films zijn abstracter, met vormen die vervagen en stemmen die verhalen over reizen en spiritualiteit. Ze vormen een zwakke echo van de ooit zo bloeiende Georgische filmcultuur. Tijdens het communisme werd deze geroemd, net als de ambachtelijk hoogstaande beeldhouwkunst, al was de censuur streng. In 'Born in Georgia' versluieren de filmkunstenaars vorm en kleur, anderen doen dat in abstracte schilderijen en collages. Escapisme, denk je als je door de tentoonstelling loopt, een logische vlucht uit een turbulente wereld. Maar een vlucht impliceert passie, en dat is juist wat hier ontbreekt.

De exposanten zoeken bovenal aansluiting bij de kunst in de landen waar ze nu wonen. Verwijzingen naar het Socialistisch Realisme zijn op de tentoonstelling net zo afwezig als de museale Georgische tradities: ambacht, goud, rijkdom en de pracht van het Oosters-orthodoxe Christendom waar veel Georgiërs prat op gaan. Op de vraag of religie ook hedendaagse kunstenaars beroert, antwoordde Roelofs dat dat vast wel zo zal zijn. Haar desinteresse vrijdag vormde het dieptepunt van de wat sneue persconferentie. Ze wist geen woord over beeldende kunst uit te brengen. De ambassadeur zei enkel dat Georgië een bezet land is. En de projectleider publiciteit besloot, aarzelend, dat Georgië misschien topkunst kan gaan leveren als de rust in het land is wedergekeerd.

Tentoonstelling: 'Born in Georgia', t/m 14 juni in het Cobra Museum, Sandbergplein 1, Amstelveen. Di-zo 11-17u. Inl.: 020 547 5050 / www.cobra-museum.nl (foto: Thea Gvetadze)