EHet is een warme en drukke zondag in het Fries Museum, als daar half november drie nieuwe tentoonstellingen te zien zijn. Het is vooral warm en druk in de grootste van de drie: 'Quilts - kunst met een Q'. Van onder tot boven hangen acht zalen vol met dekens. Quilten wordt sinds de negentiende eeuw in Friesland uitgeoefend en nam een vlucht na een quiltprijsvraag van het weekblad Margriet in 1972. Het is een spektakeltentoonstelling: ronddraaiende textielen creaties, jurken op poppen, op quilts geïnspireerde serviezen, Sinterklaas, Holly Hobby, hondenjakjes en doe-het-zelfhoekjes. "Kijk dan wat knap", stoten de dames elkaar ademloos aan. Zelfs een bezoekster in klederdracht loopt door de kleurrijke zalen.

Rustiger is het in de aangrenzende witte kabinetjes. Met cryptische tekstwerken en ruimtelijke ingrepen richtten Navid Nuur en Joëlle Tuerlinckx elk een solopresentatie in. Hun subtiel ogende installaties nemen waarneming en andere 'wezenskenmerken' van de kunst onder de loep. Het intellectuele publiek, jonger dan de quiltbezoeksters en soberder gekleed, loopt er glimlachend rond.

Nuur is een rising star. Vorig jaar werd hij ontdekt door het Haagse Stroom waarna uitnodigingen voor exposities elkaar opvolgden. De jonge Iraanse Hagenaar doet ingrepen in ruimtes, spelend met perceptie en schaal. In Leeuwarden bouwde hij muurtjes van gipsplaten en groene oaseblokken die wel iets doen met de ruimte, maar waar je ook weer net niets mee kunt. Hij stelt bouwplaten beschikbaar waarmee je zelf je eigen 'Nuur'-muurtje kunt knutselen om een ruimte in verwarring te brengen. Op de grond tekende hij nummers en legde er een stift bij: wie durft, mag de stippen verbinden. De kaart van Europa zal er niet uit rollen, de nummers staan daar waar de grond butsjes vertoont.

Joëlle Tuerlinckx deelt deze humoristische benadering van exposeren. Ook zij doet dat op een raadselachtige, conceptuele manier die alleen te lezen is voor hen die 'goed zijn ingevoerd in de hedendaagse kunst', zoals dat heet. Het quiltpubliek blijft er angstvallig weg en dat is geheel wederzijds. Net als Nuur becommentarieert Tuerlinckx het museale. Genummerde en gesigneerde posters met de opdruk 'Maak hier een gat' slingeren rond als 'gebruiksaanwijzingen' en zijn tegelijk kunstwerken. Kopieën, instructies, originelen - het loopt allemaal door elkaar heen. Objectieve zaken waar wij met zijn allen afspraken over hebben, zoals logica en cijfers, herinterpreteert ze door lijnen van A met A te verbinden en linialen onbruikbaar uit te vergroten. Ordening bestaat niet voor Tuerlinckx, alleen subjectieve waarneming.

Quiltster Trijntje van der Wal deelt die laatste gedachte. Volgens haar kunstenaarsstatement stelt zij de schijnbare werkelijkheid aan de orde, door fragmenten ervan uit te lichten en te herinterpreteren. Haar motto: subjectieve illusie. Dit verbeeldt ze met viscose, garens, verf en bont. Ook de lappen van andere eigentijdse quilters tonen een 'expressieve lijnvoering' in plaats van de zus-en-zo steek van vroeger. De moderne kunst heeft zijn intrede gedaan in de quiltwereld. Poëtische titels als 'As predators stay in their holes' hebben meer van doen met het immateriële, met illusie, dan met ambacht. Persoonlijke expressie speelt vooral de hoofdrol in de wedstrijdzaal, waar verschillende Friese quilts meedingen naar een publieksprijs. Zilverdraad, pareltjes, fotografische technieken in mengelingen van abstracties en figuratie doen het beste van de Kreabeurs met twintigste-eeuws denken over artisticiteit samenkomen.

De drie exposities delen een hang naar ongrijpbaarheid. Nuurs werk stoelt op een persoonlijke waarneming vol associaties, Tuerlinckx speelt met begrippen als originaliteit en wiskunde, quilters zoeken naar de structuur achter het zichtbare. Dat de resultaten (oaseblokken, liniaals, quilts) meer zijn dan het materiaal - de subjectieve illusie - moet blijken uit de teksten. Je zou het 'auteurskunst' kunnen noemen: zonder uitleg van de auteur over zijn gedachtes blijft de betekenis onduidelijk. Dat is een bewuste raadselachtigheid, om de kijker te dwingen zijn best te doen. En welke tentoonstelling het meest interessant is? Het ligt eraan tot welke fanclub je behoort.

Tentoonstelling: 'Where it's at', Navid Nuur t/m 4 januari 2009; 'Een Twee Veel', Joëlle Tuerlinckx, t/m 1 februari 2009; 'Quilts' t/m 29 maart 2009 in het Fries Museum, Turfmarkt 11, Leeuwarden. Di-zo 11-17u., 25 december en 1 januari gesloten. Inl.: 058 2555500 / www.friesmuseum.nl (foto's: links quilts, rechts Tuerlinckx)