We zijn gewend aan de narigheid die tv over ons uitstrooit, maar soms zie je er iets dat je diep met afgrijzen vervult. Kunstenaar Jimini Hignett had dat met de veelbesproken documentaire van Sunny Bergman over dokter Matlock. Deze Amerikaanse plastisch chirurg heeft een patent op een bepaald soort vaginale cosmetische chirurgie, die hij uitvoert met een laser. De klanten stromen binnen, het geld natuurlijk ook. Hoe onzeker moet je als vrouw zijn om zo'n gephotoshopt onderlijf te willen? Welke griezel promoot zulke onzinoperaties? En, wat doe je daaraan als fanatiek feministische kunstenaar?

Hignett zat in de metro na te denken over dit probleem en tegenover haar zat een saaie man met een V-halstrui aan. Toen wist ze het: ze ging een V-halstrui breien voor Matlock. Dat doen huisvrouwen in de VS regelmatig, naar het schijnt. Zij breien truien voor keurige mannen op tv, zoals nieuwslezers. Hignetts trui bestaat uit gebreide vagina's met schaamlippen in allerlei vormen en formaten. Dat bleek een moeilijke klus. De nog losse onderdelen zijn te zien in Knitted Worlds in het Textielmuseum, een groepstentoonstelling over het breien in de kunst.

Het Textielmuseum heeft de wind mee. Uitgebreid met een grote nieuwe hal biedt het onderdak aan veel meer dan oude weefgetouwen. Het heeft allerlei tentoonstellingsruimtes, een café met designstoelen, een uitgebreide museumwinkel en een lab waar kunstenaars experimenteel textiel kunnen laten maken. Textiel is populair, breien is mode. Gebreide laarzen, Uggs, domineren al twee seizoenen de winkeletalages. Je draagt ze onder een gebreid vest en ook broekriemen kun je gebreid kopen. Gebreide mascottes zie je in verschillende reclames.

Ook op internet bloeien de breiateliers - bomen, auto's, groenten, je kunt het zo gek niet verzinnen of het wordt gebreid. De breihype gedijt door het web-2.0-principe dat iedereen zijn ei kwijt kan op internet, en door de populariteit van 'customizen'. Met handgemaakte kleding of accessoires onderscheid je je van de bekende merken die iedereen draagt. En het heeft een feministisch tintje: met de naam 'Stitch 'n Bitch' zijn deze breicafés niet erg gastvrij voor mannen.

Feministen ontdekten het breien in de jaren zestig en zeventig, toen vrouwen nog veel te bevechten hadden in de kunst. Mannen domineerden de kunstwereld met schilderijen en sculpturen van stoere formaten, waarin ze met grote verfgebaren hun handschrift uitten of juist met zakelijke abstracties het hogere nastreefden. Vanuit hun underdogpositie kozen vrouwelijke kunstenaars de aanval door rolpatronen te bevestigen. Ze gingen borduren en breien. Want, als je porno of politiek in brave huisvlijt verpakt, is het contrast zo groot dat de boodschap des te harder aankomt. Een V-halstrui vol on-esthetische schaamlippen, dat komt aan.

Hignetts Gift for dr. Matlock zou je in Knitted Worlds kunnen zien als een sleutelwerk. Het combineert feministische kunsttradities met actualiteiten van nu. Sociaal-politieke en maatschappelijke kunst speelt een hoofdrol in de tentoonstelling. Elaine Reichek vond foto's van uitgeroeide indianenstammen en breide hun lichaamsversieringen en tenten na, als een postuum eerbetoon. Annette Streyl exposeert gebreide schaalmodellen van McDonalds en de Duitse Reichstag, als parodie op hoe onbeschaamd verschillende soorten logo-architectuur hun plek in ons landschap opeisen. Het oudste werk in de tentoonstelling is een gebreid tegelpatroon van Rosemarie Trockel uit 1989. Tegeltjes horen bij het huisvrouwenbestaan, de voorstelling van VOC-schepen erop hoort bij de grote mannenwereld. 'Freude' staat onder de tegels te lezen, in spiegelbeeld - omgedraaid, in zichzelf gekeerd, onecht.

Knitted Worlds toont het hele scala aan gebreide kunst - politieke werken, feministische, modeaccessoires, textuuronderzoek, en computers die toegang bieden tot digitale breiateliers. Dat is het manco van de expositie: ze wil te veel. Elke paar jaar organiseert het Textielmuseum een tentoonstelling over textielkunst en elke keer laat het zien wat er allemaal wel niet gehaakt, gebreid en geborduurd wordt. Door geen thema te kiezen reduceert het museum de kunst tot de techniek. Daardoor raakt de inhoud ondergesneeuwd. Hignetts vagina's hebben niets te zoeken tussen de gebreide manchetten van Maria Blaisse en de abstracte sculpturen van Karin Marseille. Toch heeft Knitted Worlds meer samenhang dan Geborduurd drie jaar geleden, doordat maatschappelijke issues relatief iets meer overheersen. En een slimme routing met thematische stippellijnen op de grond legt extra dwarsverbanden tussen verwante kunstwerken.

Door die dwarsverbanden kan het leuk zijn om nog eens goed naar die werken te kijken die niet direct hun boodschap vrijgeven. Zoals de beige lappen van Heidi Kennedy Skjerve. Ze lijken op de zakelijk uitziende kunst uit de jaren zeventig. Zerokunstenaars als Jan Schoonhoven streefden naar een neutraal uitziende kunst, door van karton rasters te maken en dit wit te verven. Dit uitbannen van het handschrift maakte de kunstenaar nederig. En tegelijk ook niet, want het maakte zijn kunst grootser dan de kunstenaar. Handschrift, nederigheid, dat is waar textielkunst van origine ook over gaat. Skjerve laat haar werken gewoon door een breimachine maken en hangt ze daarna op als abstracte kunst, twee bij drie meter. Zo macho kan breikunst zijn.

Tentoonstelling: 'Knitted Worlds', t/m 14 juni 2009 in het Textielmuseum, Goirkestraat 96, Tilburg. Di-vr 10-17u, za-zo 12-17u. Inl.: 013 5367475 / www.textielmuseum.nl (foto Textielmuseum: Jenkins, 'Knit Uncensored')