Maakbare kunst
(AMC Magazine, december 2016)
In kunst kan alles. In kunst kan elk lichaam volmaakt zijn, hoeft
geen visioen onhaalbaar te zijn. In dat opzicht is de jaarlijkse
anatomische prent van het AMC/VUmc een maakbaarheid waar artsen
van dromen - althans in de versie van Berend Strik. Hij maakte de
uitgave van dit jaar. Zijn prent toont een elegante dame, bijna
dansend, een visioen van pastelkleurige vlakken. Ze is een plaatje
met dank aan Photoshop: de kunstvariant van cosmetische chirurgie.
Want ten grondslag aan de prent ligt een lappenpop die Strik maakte
naar zijn eigen lichaam, met borduurgaren als hechtdraad, dit fotografeerde,
om daarna die foto eindeloos door Photoshop te halen. Door al die
'chirurgische' ingrepen werd de man een vrouw, wuft, licht en vrolijk,
als een ode aan het leven en aan de maakbaarheid. Dit is wat de
medische wetenschap voor een mens kan betekenen, zegt de prent ons
in feite. Al kan dat in kunst pijnlozer en naadlozer dan in de echte
wereld.
Een visioen dus, deze lichte prent. Strik vertelt erover in een
tijdelijk atelier dat hij de afgelopen maanden met modeontwerper
Aziz Bekkaoui deelde in het Utrechtse winkelcentrum Hoog Catharijne.
Ze werkten er samen aan de theatervoorstelling Everyman en hadden
een winkel met een assortiment van kleding, stoffen, boeken, en
kunstwerken. Doorgaans dure objecten waren er ineens heel betaalbaar
of juist niet - dat maakte de winkel een heimelijke oefening in
kijken en waarde bepalen.
Tussen de kledingrekken hingen de geborduurde schilderijen van Strik,
gemaakt in zijn kenmerkende werkwijze: hij print foto's op canvas
en bedekt dit met stof. Dat levert een letterlijk gelaagde kunst
op, een spel met werkelijkheden. Een foto lijkt echt want toont
een omgeving - atelier, stilleven, landschap - die we herkennen,
maar is een illusie. Meer echt is het textiel dat hij erop aanbrengt,
aaibaar en fysiek, maar dat is abstract alsof het juist niet in
onze realiteit thuishoort. Die twee werkelijkheden laat hij op elkaar
in werken. Het stof overbrugt ruimtes, legt accenten, schermt af,
om maar wat te noemen.
Met die techniek maakt Strik al sinds de jaren negentig furore in
tentoonstellingen en musea. Ook het AMC volgt hem al al langer en
koopt zijn werk. En omdat het AMC jaarlijks een prent laat maken
door een kunstenaar met wie het een langer lopende relatie onderhoudt,
om diens oeuvre te steunen, nodigde het dit keer hem uit.
Maar Strik maakt altijd unica, terwijl deze prent in een oplage
moet worden gemaakt. Dat was een uitdaging, vertelt hij in Utrecht
waar hij aan de prent gewerkt heeft. "Ik begrijp wel dat het AMC
dat wil. Maar geld is dominant geworden in wat een kunstwerk is.
Een tekening van Marlene Dumas bijvoorbeeld, staat in haar atelier
in relatie tot haar denken, en daarbuiten wordt het een materieel
iets van grote financiële waarde. Terwijl kunst is om het materiële
en immateriële in evenwicht te brengen."
Dat betekende voor hem een zoektocht naar een werkwijze die nog
niet bestond, maar die hij in samenwerking met galeriehouder en
steendrukker Rento Brattinga uitvond. Strik: "Hij belde me naar
aanleiding van een uitspraak van mij op de radio over lithografie,
steendruk, die niet klopte. Hij daagde me uit om langs te komen,
maar daar bleek dat deze prent niet als litho te maken is. Zestien
kleuren betekent zestien stenen." Het werd daarom een digitale print
waarbij ze onderzochten hoe ze met de lithopers draadjes in het
papier konden 'pregen', oftewel persen. Strik zoekt op zijn telefoon
een foto op van het apparaat dat hij daarvoor wist uit te vinden,
iets met klosjes en een koffiezetter. Het oogt houtje touwtje, maar
werkte prima. Zo onderving hij "probleem van de multiple", want
op elk werk vallen de draden weer anders. Elk van de vijftig prenten
is op een zelfde manier gemaakt maar is toch uniek.
Tot 17 januari 2017 laat Strik beide mensfiguren zien in het AMC:
de lappenpop in de Q-art vitrine bij de Prikpoli, de prent en andere
werken in de AMC Brummelkampgalerie. Die vergelijking laat zien
hoe uit het logge origineel een compleet nieuwe gedaante is ontstaan
- zoals gezegd: in kunst kan alles. "In de beeldende kunst kun je
fantaseren wat je wil. Neem Frankenstein, samengesteld uit verschillende
mensen. Die roman werd geschreven in een tijd dat de wetenschap
zich razendsnel ontwikkelde, met bijbehorende toekomstvisioenen
en angsten. Met elektriciteit een mens tot leven wekken, dat was
zo'n visioen."
Zonder elektriciteit maar met draden blies Strik uiteindelijk deze
gracieuze verschijning leven in: ze danst, beweegt, de draden als
hoepels of springtouw. "Ik vraag me erg af of kunst zo licht mag
zijn als hier. Zwaarte maakt meer indruk. Denk Wagner versus Mozart.
Maar deze lichtheid heeft een functie: het altijd kunnen repareren
van het lijf haalt de zwaarte uit het menselijk bestaan. Problemen
zijn oplosbaar."

'Every(wo)man', C-print en garen, 44 x 44 cm, oplage 50, www.amc.nl/kunstcollectie. Meer over het AMC op amc.nl en issuu.com
|