Soms maakt een kunstwerk deel uit van een langdurig onderzoek, soms ontstaat het door een toevalstreffer. In die laatste categorie valt Portrait of a Dark Lady van Berend Strik. Het was slechts een kiekje, even terloops gemaakt, toen hij op reis was in Thailand. Een mooi kiekje, zag hij achteraf, met een mysterieuze donkerte die was ontstaan doordat hij gauw en klandestien het moment had willen vangen, zonder goede belichting. Terug in zijn atelier in Amsterdam ging hij met de foto aan de slag zoals hij altijd doet: groot afdrukken, neerzetten, en dan lang en langzaam kijken, zien hoe hij het beeld kan aanvullen, met lapjes stof, tule, velours, garens, stiksels.

Zo werkt hij maanden aan een kunstwerk - aan meerdere tegelijk - weer eens wat toevoegend, herschikkend. En nu het klaar is zien we de door een abstracte waas van gaas en draden wat zijn camera zag daar in Thailand: een vrouw in tegenlicht, onherkenbaar tegen een feestelijke omgeving. Thailand is voor ons Europeanen een vakantieland en dat is het Thailand dat je hier ziet. Lichtjes hangen in de bomen, de horeca kan niet ver weg zijn. Een boom strekt zijn weelderige takken uit alsof het de vrouw wil omhelzen, zeker doordat Strik extra lagen door het loof heen reeg. Is dat omdat ze die troost nodig heeft? Hoort ze in dit feestgedruis? Of betekent die donkere gestalte een schaduwkant?

Wie naar een portret kijkt, probeert altijd de persoon te zien achter het gezicht - in dit geval is dat niet te doen. Die onzichtbaarheid beviel Strik, die al jaren een haat-liefdeverhouding heeft met het portret. Immers, geen enkel ander beeld is zo uitgemolken. Iedereen heeft portretjes, in zijn portemonnee of op zijn destop. Geen onderwerp voor een kunstenaar die origineel wil zijn. Tegelijk zijn ze zo alomtegenwoordig omdat ze belangrijk zijn: door portretten denken wij de mensen om ons heen te kennen en te herinneren. Daarom ook maakt Strik portretten. Hij doet dat al ruim twintig jaar, destijds als sculpturen of met glas-in-lood, tegenwoordig als assemblages van foto's en textiel. Oude foto's van zijn moeder bedekte hij liefdevol met borduursels, een aaibare huid. Die aanraakbaarheid schenkt hij ook deze Thaise. Omringd door licht zakt ze zelf weg in de duisternis, waarop hij haar verder omhult met tule en velours. Die fluwelige stof duwt hij in hoeken, haar contouren benadrukkend, plaatselijk verhit zodat glimmend geworden delen oplichten naast stukken die juist het licht absorberen.

Dat zijn abstracte ingrepen, gebaseerd op vorm en kleur en ruimte. Op zijn atelier laat Strik zien hoe hij te werk gaat. Hij rolt een lap cellofaan uit, het soort materiaal waar je bloemen in verpakt, dat hij over een foto heen hangt. Met een zwarte stift begint hij daarop de contouren te volgen van de voorstelling eronder. Zo ontstaat een nieuw patroon, dat hij invult en aanvult met stofjes die hij in de foto prikt. Zijn assistenten Emmy en Lily zitten in de belendende ruimte geconcentreerd te borduren. Zij naaien de assemblages vast zoals hij dat aangeeft en zoals de stof zich op de drager laat dwingen - stoffen hebben ook een eigen wil en weerbarstigheid.

Zo schept Strik zijn voorstellingen: laag op laag, textiel op fotografie, aaibaarheid op verbeelding. Suggestie en echtheid lopen door elkaar. Op zijn werkplek staat een nieuwe portretreeks in wording: foto's van kunstenaarsateliers. Daarin zijn de kunstenaars niet lijfelijk aanwezig, maar hun geest waart er rond. En zo niet, dan zegt dat ook wat over de kunstenaar of over zijn beperkingen. Een atelier herinnert aan iemand, net als een portretfoto. Maar juist die levensechtheid maakt fotografie bedrieglijk. Denk maar aan foto's van overleden dierbaren. De herinnering aan een gestorven geliefde vervaagt in de loop der tijden, iets wat nabestaanden bevechten door zich vast te klampen aan foto's. Maar een foto is geen herinnering. Het is een substituut dat echte herinneringen vervangt.

Daar gaat dit kunstwerk over - over herinneren, vergeten, suggestie. Het is een foto die een verhaal uitlokt - de titel zit al vol suspense. Het prikkelt de fantasie maar niet een kijker kan dit beeld echt kennen. Alleen Strik was erbij, dat moment op die heuvel in Thailand, die warme avond. De mysterieuze dame is een vriendin van hem, met wie hij zat te eten - een arts, alsof het AMC het wist. Hij weet nog dat het een mooie avond was maar zodra die herinnering vervaagt, zal deze foto zijn geheugen niet meer helpen: daarop is zij al onzichtbaar, verdwenen in eenzelfde mistigheid als in het geheugen.

Meer over het AMC op amc.nl en issuu.com