Het is een eigenzinnige keus, de tentoonstelling die Bridget Riley (1931) samenstelde voor de Sikkens Foundation. Afgelopen zondag ontving de grande dame van de Britse schilderkunst de Sikkensprijs voor haar kleurrijke schilderkunst, maar de expositie is nagenoeg kleurloos. Ze ontwierp een muurschildering van zwarte cirkels op een witte ondergrond en hing daarbij drie panelen bij uit de jaren zestig, ook met enkel zwarte lijnen die dansen op je netvlies. Is dat niet tegenstrijdig met wat de prijs uitdraagt? "Dit is wat ik doe," antwoordde Riley, voorafgaand aan de prijsuitreiking. "Bovendien functioneren zwart en wit in de kunst ook als kleur, sinds ze zijn gerehabiliteerd door meesters zoals Mondriaan."

De Sikkensprijs, een initiatief van Akzo Nobel, wordt sinds 1959 uitgereikt aan kunstenaars en anderen die kleur aan het leven schenken: de prijs ging ook al eens naar de hippies en naar de Hema. Riley is de eerste vrouwelijke winnaar. Haar carrière begon in de jaren vijftig en zestig, met zwart-witte composities vol optische illusies. Het maakte haar beroemd als grondlegger van de populaire Op Art. Dat was op zich niet erg, ware het niet dat haar ontwerpen gretig in mode en design werden overgenomen. Twiggy poseerde voor haar werk en in de huidige tv-serie Mad Men, die teruggrijpt op de sixties, verhipte reclamemaker Roger Sterling zijn kantoor met Riley-achtige kunst. Het zou haar twintig jaar kosten om dat stigma af te schudden, bedacht ze destijds, maar dat lukte. Inmiddels zestig jaar actief staat ze nu bekend om haar vitale schildertaal van abstracte stippen en lijnen, vaak in de meest uitbundige kleuren.

Daarbij geldt Mondriaan voor Riley als een oude liefde. Toen het Gemeentemuseum eind jaren negentig sloot wegens renovatie, bood het de Londense Tate Gallery zijn Mondriaans te leen aan. De Tate vroeg Riley die naar Den Haag trok en er met conservator Hans Janssen de depots in dook om een Mondriaantentoonstelling samen te stellen. Dat was geweldig, vertelt ze glimmend van enthousiasme. "Mondriaan kwam tot abstractie vanuit het landschap, dat spreekt Engelsen erg aan."

Ze zal er zelf ook veel in herkend hebben. Want al vertelt Riley niet graag over haar werk - na zestig jaar is alles al eens gezegd - bekend is dat de natuur haar inspireert. Haar golvende abstracties echoën de vitaliteit van de natuur alsof ze blijven bewegen als je de zaal verlaten hebt. Dat is hoe de natuur ook altijd doorgaat - net als Riley zelf, al schakelt ze nu vooral assistenten in. Een aantal jaren geleden kreeg ze een verzoek om het atrium van de Citibank te beschilderen. "Achttien etages!" Als de frêle Riley het navertelt, kijkt ze nog steeds verschrikt: "Die opdracht wilde ik teruggeven, hoe moest ik dat doen?" Tot ze op het idee kwam om een groots ruimtelijk ontwerp te laten vervaardigen door derden. Ook haar muurtekening in het Gemeentemuseum, is nauwgezet uitgevoerd door strak geregisseerde assistenten.

Een etage lager hangt Mondriaans Victory Boogie Woogie, dat de Tate destijds niet kon lenen omdat het Gemeentemuseum het nog niet had aangekocht. Nu het er hangt in een presentatie over De Stijl, hing Riley daar eigen werk bij - zwart-witte composities uit de jaren zestig, twee recente schilderijen met gele cirkels. Ze dansen en vibreren zoals de jazzy Mondriaan met zijn strenge palet van primaire kleuren en zwarte blokjes. Ze is erg blij met die combinatie. "En kijk," zegt ze met een plagerige glimlach terwijl ze op haar groene colbert wijst: "Ik heb expres Mondriaans favoriete kleur aangetrokken."



Tentoonstelling: Bridget Riley - Sikkensprijs 2012, t/m 6 januari 2013 in het Gemeentemuseum Den Haag, Stadhouderslaan 41, Den Haag. Inl.: 070 3381111 / www.gemeentemuseum.nl. Di-zo 11-17u. (foto: Gemeentemuseum Den Haag).