Op de legerbasis moesten ze geknield in de sneeuw zitten met het gezicht naar een muur. Als ze bewogen, werden ze geslagen in de rug, op de nieren en borst. Water met sneeuw werd over hun heen gegoten. Ze zaten zestien of zeventien dagen buiten - aldus een van de slachtoffers. Een andere getuige verklaart over een lichaam dat opgezwollen en zwart was, door bloeduitstortingen en misschien door bevriezing.

Deze en meer getuigenissen staan op de War Paintings van de Amerikaanse kunstenaar Jenny Holzer. Ze hangen in Museo Correr, tekstschilderijen met titels als 'on Burnt' en 'neck was tied up to'. Het zijn nageschilderde documenten waaruit blijkt dat Amerikaanse militairen Afghaanse burgers hebben ontvoerd en gemarteld. Eén van hen, Jamal, stierf. Holzer gebruikte hiervoor officiële staatsdocumenten. Bij wet zijn Amerikaanse overheidsorganisaties verplicht om zulke documenten te openbaren, maar, gezien de vele zwart gemaakte passages, doen ze dat met tegenzin.

Om hierin toch de waarheid te zoeken kalligrafeert Holzer ze minutieus na: elke letter - handgeschreven of van een gedrukte stempel - kopieert ze in verf exact als het origineel, maar dan uitvergroot tot monumentale formaten. Haar zorgvuldigheid staat in schril contrast met de oorspronkelijke documenten: vol taalfouten, slordigheden, alsof de schending van mensenrechten iets is wat je gauw afhandelt, afraffelt. Zo verwijst de titel 'or Burnt' naar martelingen met erbij de aantekening: "Niet geëlektrocuteerd of verbrand (burnt), geen teennagels getrokken" - gekrabbeld in de kantlijn, als een terloopse mededeling.

Taal was altijd een constante in het conceptuele oeuvre van Holzer, geen onbekende in het internationale kunstcircuit en ook niet op de Biënnale, waar ze in 1990 de Gouden Leeuw won. Indrukwekkend zijn ook deze War Paintings, waaraan ze in 2006 begon. Vaak werkt ze met prints of neon, dit keer schildert ze. Dat is een goede keus want haar schilderachtige handschrift brengt menselijkheid terug in deze onmenselijke praktijken. De veertien schilderijen die centraal staan in de expositie gaan over de marteling van deze negen Afghanen, verspreid door het museum hangen eerdere War Paintings. Deze tonen onder meer een kaart van Afghanistan met invasieplan en een lijst 'ondervragingstechnieken': opsluiting in nauwe ruimtes, slaaponthouding, blootstellingen aan penetrant geluid. 'Wish list' noemde Holzer dit werk.

Holzers aanpak is een stellingname tegen terreur zowel als tegen de onwil tot openbaarheid. Door enkele documenten uit te lichten en zo te vereeuwigen, onttrekt ze deze wandaden aan de vergetelheid. Daarmee past haar werk goed bij deze Biënnale met meer politieke protestkunst, zowel op de hoofdtentoonstelling als bij enkele paviljoens. In het Pakistaans-Indiase paviljoen worden documenten door een papierversnipperaar gehaald. En om de hoek bij het Museo Correr maakte Simon Denny in het Nieuw-Zeelandse paviljoen een tentoonstelling over de NSA en geheime documenten. In gedachten is Snowden op deze Biënnale regelmatig dichtbij.

En daarbij is het statige Museo Correr een goede omgeving voor deze rouwgrijze schilderijen. Ze ogen al plechtig maar krijgen extra zwaarte tussen antieke globes en portretten van magistraten. Hier is alles van belang en voor eeuwig. En in de volgende zaal hangen Middeleeuwse madonna's en kruisafnames met engelen, die nu ook wenen om Jamal en zijn vrienden.

Jenny Holzer 'War Paintings' t/m 22 november 2015 in Museo Correr, Piazza San Marco 52, Venetië