 |
|
Richter mengt vertier en agressie
'Fuck the Police' staat op het leren jack van de man in 'Lonely Old Slogan', een schilderij dat de Duitse kunstenaar Daniel Richter (1962) vorig jaar maakte. De man met jack staart in een rioolbuis en aan zijn voeten ligt afval. Het doek hangt in het GEM, dat een groot overzicht laat zien van Richters werken van de laatste twaalf jaar. Daartussen hangen meer doeken met troosteloze rugfiguren in donkere stegen, maar op andere doeken schijnen uitbundige lichten, op dansende en vechtende nachtbrakers. Agressie en vertier liggen dicht bijeen in Richters wereld. 'Fuck the Police', krakers, punk en recessie - dit is een bekend beeld van de jaren tachtig. Je hoeft er niet bij te zijn geweest om de subcultuur te herkennen die ex-punker Richter schildert. We kennen het uit de media en zelfs uit de beeldende kunst van toen. Richters paarse drieluik van een luchtgitaarspelende man tussen stadsruïnes had zo van Rainer Fetting kunnen zijn, die een kwart eeuw geleden in Oost-Berlijn noisemuziek a la Einstürzende Neubauten omzette in harde verfstrepen. Toen underground, zijn Fettings doeken nu onbetaalbaar - net als die van Richter. Underground of punk zijn associaties die Richters tentoonstelling oproepen. Maar punk en kunst verhouden zich niet gemakkelijk. De oorspronkelijke in vuilniszakken gehulde punkers verdoemden God en de wereld en ze bezongen ziekte en zelfdoding. Daar zat niets van schoonheid in. Door al het geïnstitutionaliseerde te verwerpen - ook musea - was de punk verwant aan het al even sociaal-kritische Situationisme. Een museale tentoonstelling van grote schilderijen die goed verkopen, verloochent dit alles. Maar zoals punk mode en lifestyle werd, zo weet ook Richter zijn ruige verleden te romantiseren tot een 'authentiek' aandoende zelfkant van de samenleving, in spetterende hallucinogene kleuren. Punk keert zich af van verdiensten van de geschiedenis, Richter wendt zich er juist naartoe. Zijn metersbrede doeken ademen de theatraliteit van de aloude verhalende historieschilderkunst, het Hollywood onder de schildergenres. Het broeierige kampvuur van 'The Owner's Historic Lesson' van vorig jaar, doet denken aan Rembrandts samenzwering van Claudius Civilis. Richter leent succesnummers uit de kunst en combineert ze tot een grandioze eigen stijl. Hij gebruikt doorlopend zware bomen als repoussoirs, objecten op de voorgrond, om weidsheid en diepte te scheppen. Zijn rugfiguren nemen de kijker mee het schilderij in, net zoals vroeger knielende herders. En Richters personages wenden hun getormenteerde gezichten zijn af, wat ooit een advies van Goethe was. Door in deze dramatische voorstellingen moderne stijlmiddelen te combineren - ijle en harde lijnvoering, figuratie en abstractie, zwart en fluor - trekt Richter alle schilderkundige registers open. Punkmusici bezongen geen vrijheid, want dat geeft een vals gevoel van vrijheid aan de luisteraars die na het liedje nog onverminderd gevangen zitten in hun burgerlijke levens. Maar Richter overlaadt zijn publiek met valse gevoelens: drama, passie, schoonheid, vrijheid, mysterie. Musea en kunst zijn entertainment, zeiden de activisten uit Richters jeugd en precies zo benadert Richter de kunst: als entertainment. Het is muurversiering of een gezinsuitje naar het museum. Maakt hem dat een opportunist? Nee, hooguit een nihilist, of een realist. Richter heeft het gehad met links activisme, zegt hij, het lost niets op en is verworden tot holle sensatie. Een beetje punk 'pept' schilderijen lekker op. Tekenend is een interview in de tentoonstellingscatalogus waarin de ex-activist reageert op het woord 'radical': "Is dat een merk?".
Tentoonstelling: Daniel Richter, t/m 24 maart 2008 in het GEM, Stadhouderskade 43, Den Haag. Di-zo 12-18u. Inl.: 070 3381133 / www.gem-online.nl |
|
