Afrikaanse koe in Wilhelminapolder
(NRC Handelsblad, 26 mei 2009)

Land art' bestaat al veertig jaar maar is wereldwijd alive and kicking. Teleurgesteld in de commercie van galeriekunst trokken Amerikaanse kunstenaars eind jaren zestig de vrije natuur in. Ze maakten sculpturen van aarde en stenen of enkel wandelingen - vergankelijk en spiritueel. Ironisch genoeg zouden juist galerietentoonstellingen, met foto's van land art, deze beweging internationaal op de kaart zetten.

Vandaag de dag verbeelden land artists van Amerika tot Zuid-Afrika hun verbondenheid met het landschap. En Nederlandse land art? Die staat nuchter met twee poten in de kleigrond. Geen spirituele toestanden maar kunst die past in bestemmingsplannen die ecologie met recreatie verbinden. De provincie Noord-Brabant doet veel met land art: kunstenaars ontwerpen dijkophogingen en andere ingrepen in het groen. En ook in een praktisch bedoelde kunsttentoonstelling nu in Zeeland duiken her en der verwijzingen naar land art en landschapskunst op.

Onder de titel 'Land, art in de Zeeuwse Wilhelminapolder' nodigden CBK Zeeland en de stichting SKOR acht kunstenaars uit en Kultivator, een Nederlands initiatief van kunstenaars en boeren. De tentoonstelling wil met kunst de geschiedenis en identiteit van dit agrarisch gebied zichtbaar maken - om te vieren dat de Wilhelminapolder tweehonderd jaar bestaat. Kultivator is in een serie fotocollages helemaal los gegaan met landschapsideeën voor dit stuk polder - Afrikaanse koeien, Amerikaanse snelwegen, mediterrane visvijvers. Verder laat de tentoonstelling ingelijste aardappelzakken zien, een landbouwmachine met vogels erop, silo's naar Amerikaans model, tekeningen van koeien.

Een bijzondere plek in de expositie wordt ingenomen door de maquettes van vier kunstenaars die een ontwerp maakten voor een blijvend kunstwerk in deze polder. Een van hen is Meg Webster, een Amerikaanse land-artpionier. Zij was een van de vrouwelijke kunstenaars in de VS die in land art een kunstvorm zagen die vrij was van commercie én van mannelijke normen en waarden. Land art was nog onbezoedeld. Met mos, planten, aarde maakt ze oervormen zoals de ronde kuil, piramide en kronkelende vijver in haar ontwerp voor de Wilhelminapolder. Op de piramide prijkt een prieeltje voor de plaatselijke eco-toerist - een klein teken dat aangeeft hoe land art van een recalcitrante avantgarde vorige eeuw is veranderd in een oplossingsgerichte bijdrage aan gebiedsontwikkeling in deze eeuw.

De Deen Jeppe Hein ontwierp bankjes annex speeltoestellen en de Belg Guillaume Bijl een start en finish voor een niet-bestaand hardloopparcours, compleet met spandoeken en tribune. Zo kun je je eigen land-artwandeling maken. Maar vooral is Bijls ingreep een reactie op de structopathische manier waarin Nederlanders elke centimeter grond een functie toebedelen - hier landbouw, daar flaneren. Bij het parcours hoort een humoristisch standbeeld voor een triomferende aardappelboer. Het vierde en slechtste plan komt van de Duitser Michael Beutler: hij wil strategisch verspreid over de polder acht betonnen bolvormen planten, zo groot dat er altijd ergens een in je blikveld opduikt. Dat soort kunst hebben we nou toch wel gehad.

Het probleem van de tentoonstelling is dat niemand erg veel zin lijkt te hebben gehad in de Wilhelminapolder. Bijl schrijft voorzichtig dat hij 'de neiging krijgt er iets te laten gebeuren' en zijn voorstel zou daar best in kunnen slagen. De andere exposanten maken werk dat in elk ander agrarisch gebied zou passen. Misschien is het desinteresse, misschien is het een angst dat het maken van lokale kunst 'kleiner' is dan je spiegelen aan wereldwijde fenomenen zoals land art, abstracties, discussies over the white cube - allemaal zaken die in de zaalteksten terugkeren. Volgens de jubilerende Maatschap Wilhelminapolder heeft dit stuk Zeeland een rijke geschiedenis. Als dat zo is, dan is die grotendeels aan de exposanten voorbij gaan.

Tentoonstelling: 'Land, art in de Zeeuwse Wilhelminapolder', t/m 7 juni in Kunststation Hongersdijk, Langeweg 10, Wilhelminadorp. Wo-zo 13-18u. Inl.: CBK Zeeland, 0118 611443 / www.cbkzeeland.nl (foto's CBK Zeeland: de voorstellen van Hein en Webster)