Huisje, boompje, pompje
(NRC Handelsblad, 8 augustus 2008)

Ruime appartementen, twee-onder-een-kapwoningen, zelfs Amsterdamse grachtenpandjes met gracht én ophaalbrug – tuindersdorp Berkel breidt uit met een nieuwbouwwijk vol luxe. Ook het nieuwe woonzorgcentrum aldaar, de Oudelandse Hof, is van alle gemakken voorzien. Het heeft een restaurant, kapsalon, crèche, en kunst. Kunstenaar Frank Bruggeman richtte er de patio in met een bankje, speelhuis, zandbak, dorpspomp en boom. Een gigantische kraan was nodig om eind vorig jaar het moeilijkste object op het pleintje te plaatsen: een paal, die over het nieuwe gebouw heen getild moest worden. Het lukte. Bekroond met een tractorwiel, torent de paal nu als een baken boven alles uit, om te lonken naar de ooievaars in het nabije natuurgebied. ‘Een nest op het wiel zou een mooi cadeau voor de bewoners zijn’, zegt Bruggeman.

De Oudelandse Hof is het thuis van bijna tweehonderd mensen, vooral verstandelijk gehandicapten en dementerenden. Hun woningen zijn gegroepeerd in ‘dorpjes’, met balkonnetjes en terrasjes. Heuveltjes tussen de plantenbakken dienen om op te oefenen met rolstoelen en maskeren tegelijk het ziekenhuisgevoel. Bruggeman begreep dat. Hij maakte een knus dorpspleintje dat dezelfde kleuren heeft als de oranje-blauw beplate architectuur, en toch allesbehalve truttig is. Alles gemaakt in contrasterende vormen en gespoten in een vet glimmende lak, past het zo in een kunst- of designtijdschrift. Zowel Berkelse boeren als trendy kosmopolieten zouden zich er thuis voelen.

Bruggeman ontwerpt vaker ruimtes en meubels, maar dan voor hippe kunstinstellingen en spraakmakende modemerken. Op de vraag of het toch wat minder glamoureuze Berkel dan niet een beetje saai is, antwoordt hij ‘nee’. Als boerenzoon die zelfs de tuinbouwschool doorliep, heeft hij een agrarische nostalgie waar een kunstruimte geen boodschap aan heeft maar die nu prima van pas kwam.

Het lijkt zo simpel – huisje, boompje, pompje – maar dit pleintje is ingenieus gemaakt. Omdat ook de crèche aan de patio grenst, is getest of nergens kindervingertjes bekneld kunnen raken. De pomp komt van een firma in China die speciaal dorpspompen maakt voor speelpleintjes. Ook met dementerenden moest Bruggeman uitkijken – zij mogen niet te veel prikkels. Met de paar agrarische herkenningspunten heeft Bruggeman dat precaire evenwicht subtiel bewaakt. Knap gedaan. Maar blijkbaar durfde toch iemand dat contact tussen kinderen en ouderen niet aan: de toegangsdeuren openen maar aan één kant. Je komt het pleintje wel op, maar niet af. En dus ligt het er toch wat stilletjes bij, helaas. Eén extra deurklink zou al veel schelen.

Kunst in de zorg draait de laatste jaren veel om de kwaliteit van leven. Kunstenaars ontwerpen ontmoetingsruimtes of experimenteren met geuren die helpen om weg te dromen. Nu Nederland vergrijst, zou je denken dat zulke kunstopdrachten toenemen. Dat is niet zo. De regeling dat bij bouwprojecten in de zorg automatisch een deel voor kunst geoormerkt wordt, is afgeschaft. De SKOR (Stichting Kunst en Openbare Ruimte) die deze kunst begeleidt, bezint zich daarom op de toekomst. Kunstwerken zoals dat in de Oudelandse Hof dreigen een zeldzaamheid te worden. En dan wordt het leven er niet mooier op.

De Oudelandse Hof, Oudelandselaan 226, Berkel en Rodenrijs. www.skor.nl / www.frankbruggeman.com