NAbeeld Willem II
(NRC Handelsblad, 21 september 2007)

Ooit stond er een beeld van koning Willem II op het Noordeinde in Den Haag. Het was een trots bronzen ruiterbeeld, dat vast de goedkeuring van de koning heeft kunnen wegdragen. Op een hoge sokkel torende de koning te paard uit boven het gepeupel dat hem er in 1848 toe noodzaakte om de democratie in te voeren. Het monument werd in 1923 aan Tilburg verkocht, zodat Den Haag zonder Willem II zat. Tot voor kort. Eind juli werd een kunstwerk onthuld met de veelbetekenende titel 'NAbeeld Willem II - een tijdelijk monument voor het Koninkrijk (of wat daarvan over is…)'. Het is gemaakt door minderheidsgroepen uit een Haagse achterstandswijk, in een workshop van kunstenaars Tirzo Martha en David Bade over de vraag 'Wat betekent het Nederlands koninkrijk voor jullie?'.

Het was een feestelijke onthulling achter Hollands Spoor. De zon scheen. Een brassband zorgde voor Caribische klanken en een dansgroep van Antilliaanse meisjes trad op. Temidden van het feestgewoel stond het kunstwerk: een wiebelige warboel van gefiguurzaagde triplex prinsessen en tulpen. "Het is een paard hoor," verduidelijkt Mohammed, een van de workshopdeelnemers. En inderdaad, onder de chaos blijkt een wit ruiterbeeld schuil te gaan - "Hard ziekenhuisgips, voel maar". Een koning is moeilijk te vinden maar het gipsen paard draagt in elk geval kabouters, een vliegtuig en designeronderbroeken. Wilde associaties blijkt de term 'Koninkrijk' op te roepen. Willem II, die zelfs voor zijn tijd al te ouderwets was, had dit niet willen weten.

Zoals het oude ruiterbeeld gebonden was aan koninklijk protocol en artistieke tradities, zo kampt het nieuwe kunstwerk met het politiek correcte eisenpakket van nu. Gemaakt in opdracht van de Rijksoverheid, vanwege de Koninkrijksspelen (een sportevenement voor Antilliaanse kinderen), is het NAbeeld een voorbeeldig educatief opbouwkunstwerk, met inspraak en met natuurlijk Antilliaanse kunstenaars. In dat laatste geval kom je al gauw uit bij David Bade - zo veel getalenteerde Antilliaanse kunstenaars zijn er niet. Bade is een goede keus want voor hem is zo'n opgave geen moetje. "Workshops zijn voor David zijn vaste praktijk," verklaart Jane Huldman van kunstcentrum Stroom, dat het project samen met twee Antilliaanse stichtingen organiseerde. "Hij zet ze in 'no time' op en communiceert moeiteloos met zowel jongeren als volwassen."

Dat klopt: Bade en zijn compagnon Martha wisten tweehonderd probleemjongeren, misdaadmeisjes en verstandelijk gehandicapten te motiveren om mee te bouwen. 'Hoe zien jullie het ideale Koninkrijk?' vroegen ze. 'Prinsen en prinsessen' was het antwoord, 'tulpen en molens.' Toch is het meer dan een eigentijds sprookje. Het kunstwerk heeft een politieke ondertoon. Huldman: "Bade en Martha vroegen de workshopdeelnemers om hun ideale Koninkrijk op te vatten als een boodschap voor de wetgever." Die boodschap blijkt onder meer over integratie te gaan. Tussen de prinsessen schuilen portretten van politici en immigranten en leuzen over kleuren die zich mengen.

Dat de grondlegger van de democratie wordt geëerd met een democratisch gemaakt kunstwerk is een goede gedachte. En dat het Koninkrijk wordt weergegeven als een fabel met sprookjesprinsessen die bezwijkt onder de veel belangrijker fantasie over een harmonieuze wereld, is ook goed gedaan. Alleen is het geen ideaal monument. Visueel valt er nogal wat op af te dingen - eigenlijk ziet het er niet uit - en daardoor heeft het geen eeuwigheidswaarde. Dat was natuurlijk ook niet echt de opzet. Het proces, de sociale functie, zijn hier belangrijker dan het creëren van een nieuw icoon dat genoeg generaties koningshuis meegaat om de cover van 'Vorsten' te halen.

Die tijd krijgt het NAbeeld niet. Het kunstwerk is gemaakt om te reizen en staat zelfs op wieltjes. Begin volgend jaar gaat het naar Willemstad - ook Koninkrijk, al vergeten we dat wel eens. In juli vertrok het naar het Haags Historisch Museum. Per aanhangwagen en in delen, want de gemeente gaf geen vergunning om het beeld op eigen wielen door de stad te laten rijden. Terecht. Ongetwijfeld zouden onderdelen van het zwalkende geheel af gewaaid zijn en op auto's beland. En zo letterlijk hoeft de desintegratie van het Koninkrijk ook niet te worden uitgedragen.

'Nabeeld Willem II', t/m eind 2007 bij het Haags Historisch Museum, Korte Vijverberg Den Haag. Informatie bij Stroom: 070 365 8985 / www.stroom.nl.