 |
|
Zwaaien naar de eenzame filerijder
De jaren negentig waren hoogtijdagen voor buurtwerkers en voor sociale of 'ontmoetingskunstenaars'. Na de yupperige jaren tachtig gingen media zich richten op kat-in-boom-nieuws, bouwden bedrijven sportveldjes in achterstandswijken, en kwamen kunstenaars bij de mensen thuis. Ontmoetingskunst moest een verschil maken. Kunstenaars reisden af naar Afrika en schilderden de voordeuren van arme mensen groen. Of ze gingen logeren bij eenzame mensen, in een speciaal ontworpen slaapzak. De groene verf en de slaapzak maakten het onderscheid tussen kunst en 'gewoon' opbouwwerk. Veel ontmoetingskunst kennen we uit probleemwijken van grote steden, tegenwoordig zien we het ook op andere plekken. Nu overal hogesnelheidslijnen en nieuwe wegen komen, haken kunstenaars daarop in met kunst langs de weg en performances op stations. Dat biedt de dagdromende reiziger een beetje warmte. In die categorie valt ook het 'Filezwaaien' van kunstenaar Lino Hellings. Naast de opgebroken N242 rond Alkmaar stond zij vorige maand met een internationale groep kunststudenten dagenlang automobilisten toe te zwaaien. En die zwaaiden terug. "Het is hartverwarmend, echt vrolijkmakend," noemt Hellings de reacties. Haar meezwaaiende studenten delen dat gevoel: "Kijk, van die mensen hou ik nou," schrijft student Elske in de weblog van Filezwaaien. Maar volgens Hellings is Filezwaaien meer dan een 'feelgoodactie' zoals de knuffel- en uitzwaaiservices voor treinreizigers: "Het is niet bedoeld om iets uit te drukken maar om iets op te roepen." Daarom droegen haar zwaaiers borden met de tekst 'You are not alone', bedoeld om automobilisten aan het denken te zetten. "Waar zijn de aliens dan?" vroeg een bestuurder, terwijl een volgende stopte en riep "Maar wij carpoolen wel hoor!". Hellings was uitgenodigd door Kunstlab Orbino, dat pal aan de N242 ligt, en bedoeld is voor kunstenaars om er te reflecteren op de wegwerkzaamheden. "Als interdisciplinair kunstenaar bekijk ik per project waar de situatie om vraagt, en voeg ik een druppel fictie toe aan de werkelijkheid", zegt Hellings en ze koos voor wat ze 'participerend onderzoek' noemt: "We hebben automobilisten ondervraagd, zowel in de file als daarbuiten. We ontdekten dat file heel positief is. Het geeft je tijd om na te denken, je krijgt er geen snelheidsboetes of parkeerproblemen." Die voordelen wil ze benadrukken en zorgen dat filerijders met frisse ogen naar hun situatie kijken. Daarvoor dient de cd 'File-tips'. Deze bevat een lijst filevoordelen en extra's zoals tips voor filefitness. Filerijders en anderen kunnen de tracks downloaden van www.orbino.nl. Wat we sinds de jaren negentig van ontmoetingskunst moeten vinden, is onduidelijk. Tegelijk met deze kunstvorm kwam de postmoderne kunsttheorie in zwang en die vond waarheden, criteria en beoordelingen te subjectief en onoirbaar. Elk oordeel was dubieus. Sociale kunst spon daar garen bij. Vond je het niet 'mooi', dan was het sociaal. Werkte het niet, dan was het kunst. Het predikaat 'sympathiek', dat in de kunst altijd gold als 'leuk geprobeerd maar helaas', kreeg zowaar een positieve lading. Maar toch, ook zonder valide criteria ziet iedereen met een beetje gezond verstand dat sociale kunst tot veel goeds heeft geleid. Het heeft de kunst nieuwe wegen doen inslaan. Vooruit, een kunstenaar die in een township deuren groen schildert - dat kan de winterschilder ook. Maar een Dre Urhahn die een prachtige muurschildering in een krottenwijk aanbrengt, die slaagt sociaal én artistiek. Een kunstenaar die gaat koken in een buurthuis - twijfelachtig. Maar een Jeanne van Heeswijk die een hele gemeenschap op de been krijgt voor een sportfestijn dat op de kunstgeschiedenis is geënt, dat is in elk opzicht een succes. En Filezwaaien dan? In beeldend opzicht kun je het niet beoordelen. In sociaal opzicht dan? Nee, 'gelukscriteria' waren niet geformuleerd. Wetenschappelijk? Het heeft geen toetsbare spelregels. De meerwaarde van Filezwaaien is de breedte - acties, workshops, een cd, veel communicatie. Alleen, zoom je in op elk onderdeel, dan blijkt de originaliteit matig, het sociaal effect vluchtig, de onderzoeksresultaten onwetenschappelijk, de cd niet verkrijgbaar. Interdisciplinair neigt hier erg naar vrijblijvend. En dan is 'sympathiek' toch het enige predikaat dat echt overeind blijft.
|
|
