Kunst in Hoog Catharijne: het blijkt zowaar te kunnen
(NRC Handelsblad, 10 juli 2013)

"Hoog Catharijne! Je bent steeds blij als je daar levend uit bent gekomen. (.) De vulgairste nachtmerrie die ooit uit het verziekte brein van een architect is opgeweld." Zo omschreef Gerrit Komrij in 1983 het eertijds bejubelde overdekte winkelcentrum uit 1973. Dat juist deze plek op zijn veertigste verjaardag een decor zou worden voor een grote kunstmanifestatie is gedurfd te noemen, aangezien steeds meer mensen het lelijk en sleets zijn gaan vinden - en een grote herverbouwing is begonnen. Toch treft het bezoek hier deze zomer allerlei sculpturen, installaties en performances. Van een met textielvormen gevulde etalage (Henrik Vibskov) tot derwisjdansers in de expeditiekelder (Germaine Kruip) en een 'vergunningvolle zone' waarvoor Pilvi Takala zoveel mogelijk gemeentelijke vergunningen vroeg. Bezoekers mogen er skaten, picknicken, musiceren - en zo de openbare ruimte weer eigen en privé maken. Zoals het winkelcentrum eigenlijk, destijds, bedoeld was.

Ruim vijfentwintig kunstenaars proberen de forensen en funshoppers af te leiden van de etalages met de nieuwste teenslippermodes. Dat lukt vooral Fernando Sánchez Castillo met zijn Tank Man: een wassen beeld, net echt, van de man die in 1989 voor een colonne tanks ging staan op het Plein van de Hemelse Vrede in Beijing. Het is onwaarschijnlijk hoe goed dit beeld kwetsbaarheid en moed uitstraalt. In de winkelgang trekt het zulke drommen mensen dat er een vitrine voor gebouwd moet worden om hem niet onder de voet te lopen. Missie geslaagd: kunst in Hoog Catharijne, het kan.

En dat is een grote verrassing - aangezien kunst zo graag gedijt tussen witte museummuren of anders dan toch stille parkjes. Geen van de kunstenaars heeft zelfs maar geprobeerd de reclamedrukte te overschreeuwen: dat gevecht win je niet. Ze doen het anders, ze gaan een gesprek aan. Soms letterlijk: Melle Smets bouwde een radiostudio waar hij passanten uitnodigt om te praten over hun dromen. Komen die overeen met de dromen van de ontwerpers van Hoog Catharijne, die de mens een labyrintische binnenwereld schonken om lekker in te dwalen en alles te vergeten?

Sommige kunstenaars gaan figuurlijk het gesprek aan, door de oorspronkelijke ontwerpgedachten terug te halen. In de hoogpolige zitkuiljaren zeventig was dit complex ontworpen met leuke hoekjes en gangetjes, knus en huiselijk, die later wegens overlast zijn afgesloten. De exposanten maken die weer open. Ester van de Wiel bijvoorbeeld maakte met een moestuin het dakterras weer toegankelijk, Gabriel Lester toont een verstilde film in een dito theatertje, lekker bedompt seventies, in een vergeten galerij.

Kortom: deze kunst maakt het winkelcentrum een betere plek. Het is uit een onbevooroordeelde interesse ontstaan, zonder anti-commerciële preken of verheven esthetiek van kunstenaars die stiekem liever in musea exposeren. Ook helpt dat de kunst tevoren is uitgetest - nogal een unicum in de kunstwereld. Videofilmpjes naast de kleedkamers? Nee, niemand kijkt. Een posterproject van Alberto de Michele? Helaas, wordt aangezien voor reclame. Audiotours? Te kleine doelgroep. Zo zijn kunstwerken steeds afgeserveerd of bijgesteld. De Michele, met familie in de Italiaanse mafia, stelde als alternatief een performance voor van echte balletje-balletje-oplichters - doe maar een video van hun trucs, zei de organisatie toen, die nu veilig op een reclamescherm draait.

Vier curatoren maakten deze manifestatie in opdracht van de gemeente Utrecht en organiseren in september een congres voor landelijke winkelcentra, om toekomstige samenwerkingen af te tasten. Dat is een goede zaak voor de kunst, in deze karige bezuinigingstijden. Ook maakten ze voor de zekerheid nog een binnententoonstelling in een leeg kantoor, over veranderingen, als conceptueel-filosofische onderlegger. Die (nogal matige) tentoonstelling is helemaal niet nodig. Deze manifestatie overtuigt in zijn eentje al volledig.



Tentoonstelling: Call of the Mall, t/m 22 september 2013 in Hoog Catharijne en Utrecht Centraal. Ma 12-18u., di-wo 10-18u., do 10-21u., vr-za 10-18u., zo 12-17u. www.callofthemall.nl (foto's via TAAK / Call of the Mall: Tank man van Fernando Sánchez Castillo)