|
Van Lieshout behandelt mensen als koeien
(NRC Handelsblad, 19 juni 2014)
Het is gelukt, de Bikinibar is verplaatst. Voor wie de commotie
heeft gemist: een kunstwerk van Joep van Lieshout, een bar in de
vorm van een vrouw zonder ledematen, lag in het weiland naast het
spoor bij Lisse. Dat is grondgebied van Kasteel Keukenhof, waar
Van Lieshout deze zomer met ruim dertig kunstwerken een buitententoonstelling
heeft. Kort voor de opening meldde een machinist dat dit object
hem te veel deed denken aan mensen die voor de trein springen, waarna
de media aanhaakten. Het beeld werd verplaatst en de bezoekersaantallen
van de tentoonstelling vertienvoudigden. Ineens weet heel Nederland
dat de Keukenhof meer te bieden heeft dan bloemen.
Hoe begrijpelijk de reactie van de machinist ook is, het klinkt
ook plausibel dat geen van de betrokkenen tevoren zijn associatie
voorzag. In eerdere tentoonstellingen was de Bikinibar juist het
blije kunstwerk: een lekker mollig vrouwenlijf, in bikini bovendien,
waar je bier kunt halen - feest dus. Het incident met de machinist
illustreert hoe complex kunst in de openbare ruimte is: de ruimte
kleurt het werk, dat zich er verhoudt tot de 'echte wereld'. Dat
kunst tegenstrijdige reacties kan oproepen is veel duidelijk bij
Van Lieshout, wiens surreële orgaanbeelden, morbide schedels, blije
caravans en grimmig afweergeschut in de Keukenhof een wonderlijke
wandelroute vormen vol contrasten.
Deels is dat een vrolijke bedoening. In een weide tussen bomen staan
gekke orgaanvormige kampeerwagens, een oude auto met gaas uitgebouwd
tot kippenhok, een wc annex varkenstrog - smerig maar efficiënt.
Deze losgeslagen kampeerbende onderstreept Van Lieshouts verlangen
naar een vrijstaat, jezelf onderhouden. Een beetje zoals het uitgestrekte
landgoed Keukenhof, 230 hectare, waar de boerderijen herinneren
aan de micro-economie van weleer, voordat de laatste kasteelheer
grond verhuurde voor de bloemententoonstelling en zijn kunstcollectie
verkocht.
Een vrijstaat, waar Van Lieshout al jaren voor vecht, is een manier
om samenleven opnieuw uit te vinden. Maar zoals we weten van communistische
heilstaten en van Scifi-films, is de grens tussen utopie en de grimmige
keerzijde - dystopie - dun. Die grens overschrijdt Van Lieshout
bewust. In koeienstallen op het terrein exposeert hij de Technocraat
en Cradle to Cradle, installaties van machines en kunststof poppen
die onder het mom van efficiëntie en duurzaamheid opgesloten raken
in een totalitair systeem. De anonieme burgers zijn aangesloten
op machines, dwangmatig gevoed, in kuddes, waar nodig gedood, de
organen geoogst voor hergebruik. Gruwelijk, of behandelen wij koeien
net zo?
Dat maakt dat ook hier, net als naast het spoor, ruimte en kunst
elkaar nieuwe betekenissen geven: sporen koeienpoep op de muren
lijken geronnen bloed, de stal een martelkamer. Welke ketels en
machines nog van Van Lieshout zijn en wat bij de boerderij hoort,
is onduidelijk, en zo vervlechten leven en kunst, precies zoals
Van Lieshout beoogt. En als je na die verschrikking buitenstapt
en daar de Bikinibar ziet liggen, zonnend in de wei, is dat beeld
hier toch weer vooral een blij intermezzo.
Tentoonstelling: Atelier van Lieshout, Vrijstaat, t/m 19 oktober
2014 op Kasteel Keukenhof, Keukenhof 1, Lisse. www.artfoundationkeukenhof.nl
(foto via Keukenhof: Atelier Van Lieshout, Cradle to Cradle)
|
