De oorsprong van kunst als wapen gaat terug naar de Eerste Wereldoorlog. Woorden schoten de kunstenaarsgemeenschap van Dadaïsten te kort, maar gelukkig zeggen beelden meer dan woorden. Zo werd de fotocollage geboren: montages van gruwel- en burgerlijke foto's. Sindsdien is de collage niet meer weg te denken uit de kunst. Woedend begon de Amerikaanse Martha Rosler in de jaren zestig een serie fotocollages over de Vietnamoorlog. Oorlogsbeelden plakte ze in huiselijke Amerikaanse interieurs, om de ver-van-mijn-bed-show dichtbij te halen en mensen wakker te schudden. Twee jaar geleden besloot ze hetzelfde te doen, nu met oorlogsbeelden uit Irak en Afghanistan. Als de politiek exact dezelfde fouten maakt, dan blijft zij exact dezelfde kunst maken.

En zo zie je op Roslers solotentoonstelling nu in Den Bosch de militair Lynndie England in een designkeuken. De Abu Ghraib-martelaar die ze op deze fotomontage meesleept, zie je weerspiegeld in de glimmende inbouwapparatuur. Andere fotocollages tonen een hooggehakt fotomodel dat door de woestijn trippelt - het panorama had best in een modeblad gepast, afgezien van de exploderende tankwagen aan de horizon. Het zijn dezelfde foto's als veertig jaar geleden, alleen is de huisvrouw van toen vervangen door een eigentijdser identificatiemodel: de glamourbabe uit modebladen.

Maatschappijkritische kunst is de enige kunst waarvan het jammer is als het niet wil verouderen. Neem 'Martha Rosler Reads Vogue' uit 1982. In deze film bladert de kunstenaar door het succesvolle tijdschrift, leest voor en vult de holle teksten aan met kreten als 'perfectie, elegantie, succes'. Modebladen die consumenten dromen aanpraten die onhaalbaar zijn, zijn in de loop van de tijd alleen maar talrijker en populairder geworden. Eén reportage in deze Vogue over het luxeuze buitenhuis van kunstenaar Cy Twombly - kunst past in deze marketingstrategie om mensen op te zadelen met onbereikbare dromen.

Ook Roslers al even briljante kookfilm A Budding Gourmet uit 1974 is nog onverminderd actueel: met opnieuw tijdschriftadvertenties laat ze zien hoe Amerikanen denken dat ze met fusion cooking aan zenboeddhisme en multiculturele tolerantie doen. Zo lang als mensen ten oorlog trekken of geloven dat gebraden tofu je een beter wereldburger maakt, blijft Rosler daartegen ageren. Veel verschil zal het niet maken, maar ze hoopt dat het toch iets oplevert.

De tentoonstelling is een uitvloeisel van de Hermeslezing die Rosler afgelopen zondag in Den Bosch gaf, een tweejaarlijkse lezing van een kunstenaar met een scherpe kijk op de maatschappij. En die heeft ze. In haar lezing, die in boekvorm verschijnt, ageert ze tegen Richard Florida's theorie dat kunst goed zou zijn voor de economie. Zijn cijfers kloppen niet, toont ze met statistieken aan, en in Amerika neemt niemand hem volgens haar serieus. In Nederland daarentegen duiken zijn gedachtes nu steeds meer op in de strijd tegen de bezuinigingen. Ons politieke klimaat baart haar zorgen, vertelt ze desgevraagd. Kunstenaars komen er hier net zo alleen voor te staan als in Amerika, waar al decennia niemand ze helpt. Ook politiek links zet zich in de VS liever in tegen armoede - kunstenaars zijn te eigenzinnig om in andermans agenda te passen.

Met die opmerking typeert Rosler ook zichzelf: zij volgt evenmin een partijagenda. Haar oorlogsserie is het duidelijkst politiek te duiden, en is het meest voorspelbaar - bijna tegen het herkauwde aan. Daartegenover staan Roslers veel subtielere dagelijkse observaties. Zoals haar recente foto's van bloemen in de buitenruimte. Het is het onschuldigste thema dat er bestaat, totdat je Roslers scherpe blik herkent. Ze ziet meer dan anderen: hoe bruut geknutseld een museaal bloemstukje is, hoe hoopvol een oud busje met bloemen is beschilderd, hoe exhibitionistisch was buiten hangt. Haar natuurfoto's gaan over wanorde en vrijheid. En zo is ook dit werk weer activistisch, want zoals Rosler desgevraagd in Den Bosch zegt over ons nieuwe kabinet: een land zonder kunst is geen democratie. Daar heerst alleen orde.

Tentoonstelling: Martha Rosler, Point and Shoot t/m 12 februari 2011 in het SM's, Magistratenlaan 100, Den Bosch. Di -zo 12-17u. Inl.: 073 6273680 / www.sm-s.nl