Ze zijn altijd razendsnel, de films van regisseur Jan de Bont die bekende Hollywoodproducties maakte zoals Speed, Twister, en later Speed 2: Cruise Control. De geschikte man voor een film over een hogesnelheidslijn, moet Atelier HSL gedacht hebben. Atelier HSL is een kunststichting die in 2000 werd opgericht om de aanleg van van deze nieuwe spoorlijn met kunst te vieren, wat hopelijk ook de pijn verzacht die een nieuw tracé in het landschap slaat.

De Bont reageerde op de opdracht met een plan om het nieuwe reistraject tussen Amsterdam en Breda te filmen vanuit een trein waar hij vier 3D-camera's op liet bevestigen. Als regisseur heeft hij inmiddels de meest onwaarschijnlijke actiescènes op zijn naam staan, koeien die door tornado's door de lucht zwieren, maar een treintraject in de Randstad levert zo zijn eigen problemen op. Filmen op het drukke spoor kon alleen op de zondag, en zou enkel slagen bij droog weer. Een druppel op de lens verpest niet alleen dat ene beeld, het maakt meteen de simultaanbeelden van de andere drie camera's onbruikbaar. Dode vliegjes zijn ook spelbrekers. Gelukkig is augustus meestal zonnig in Nederland, had hij begrepen van zijn opdrachtgever, waarna hij hier terecht kwam in een historisch natte zomer. Op de making of, die net als bij Hollywoodfilms gemaakt werd, zie je dan ook een gestresst team van spoormedewerkers en technici. Tussen hen in staat een uiterst kalme Jan de Bont, die het resultaat al helemaal voor ogen lijkt te hebben.

Hij leverde dan ook een geslaagde film op, Surfing on Light, waar beelden van licht en lucht en horizons langsvliegen met soms hallucinogene effecten. "Het doet me zelf denken aan de droomsequentie van 2001: A Space Odyssey, een van mijn favoriete filmscènes," vertelt hij tijdens een bezoek in Rotterdam. De zichtbare wereld is soms ongeloofwaardiger dan een fictionele film, licht hij toe. "Als de trein een bocht omging, verschoof de horizon zo enorm, dat je dat beeld niet eens kunt gebruiken. Mensen begrijpen niet wat ze zien." Wat hij wel laat zien, is dat het scherm geregeld wit wordt wanneer de trein uit een tunnel komt: "Als je zo in het licht terecht komt, is alles oogverblindend."

Zo werden de polders van het Groene Hart decor voor een film die zowel spectaculair als meditatief is. Maar wat doe je als je een film in handen hebt van de beroemde Jan de Bont? Het oorspronkelijke plan was om de film te tonen op Amsterdam Centraal, het startpunt van de treinlijn. "Maar ik zou twee maanden niet geslapen hebben," zegt Nelly Voorhuis van Atelier HSL. Het technisch peperdure eindresultaat bestaat uit vier filmschermen met simultane projecties rond een vibrerend podium. Kunstruimtes zijn veiliger dan perrons en dus ging de filminstallatie in première in het Rotterdamse LP2, een tentoonstellingsruimte naast het Nederlands fotomuseum.

De Bont woont al zo lang in de VS dat hij geen Nederlands meer spreekt, maar praat over het licht in de polder alsof hij een Hollandse landschapsschilder is. "Het landschap is hier zo uniek. En wanneer je het filmt, wordt het abstract. Dat levert een heel vredige ervaring op." Die ervaring wilde hij combineren met het gevoel dat je zelf voorin een trein zit, vertelt hij in de making of: "Dat leek me cool, dat je het gevoel krijgt in de stoel van de machinist te zitten en zo high speed door Holland rijdt." Zo ontstond een meditatieve film maar wel à la Jan de Bont, die een reis van een uur, door de dichtbevolkte Randstad, samenbalt in vier minuten razendsnelle actie. Surfing on Light had ook best Speed 3 kunnen heten.

Surfing on Light, t/m 23 oktober in LP2, Wilhelminakade 326, Rotterdam. di-vr 10-17u., za-zo 11-17u. Inl.: www.lp2.nl en www.atelierhsl.nl (foto: Frank Hanswijk)