Op abstracte sculpturen kun je ook klimmen
(NRC Handelsblad, 21 juni 2011)
Een jonge vrouw loopt met ferme pas richting een groot abstract buitenbeeld. Ze springt erop. Gaat eraan hangen, geeft het wat klappen. En loopt weg. Tja. Dat is het met abstracte sculpturen. Ze scoren heel laag als het gaat om interactiviteit. Dit alles is te zien in een filmpje van de Franse kunstenaar Raphaël Zarka die nu een soloexpositie heeft in Stroom. Het filmpje duurt nog geen minuut. Het slachtoffer in kwestie is een groen beeld dat in Montreuil langs de weg staat, maar dat overal had kunnen staan. Dit type rotondekunst dook vanaf de jaren zestig overal ter wereld. Tegenwoordig staan ze vaak te versukkelen tot een bouwoperatie vindt dat het in de weg staat en het een depot in moet waar het een ongewisse toekomst tegemoet gaat.
Arme kunst. Ooit opgericht met de beste bedoelingen, die nu net zo vergeten zijn als de maker van het beeld in Montreuil. Zarka zou een PVV-er kunnen zijn, die met zijn filmpje deze linkse hobby neersabelt. Maar dat is hij niet. Zijn filmpje is ook niet boos, het is eerder een choreografie. Zarka behoort namelijk tot een jonge generatie die wel wat heeft met die blokkige sculpturen. Enerzijds functioneren ze als ramps in stadssporten zoals parcouring en skateboarding, anderzijds zijn het relieken van een moderne tijd.
Zarka heeft een neus voor zulke onbedoelde ruïnes. Heel mooi is zijn filmpje van het Siciliaanse dorpje Gibellina Nuova. Dat werd veertig jaar geleden gebouwd nadat een aardbeving het oude Gibellina had verwoest. Het nieuwe dorpje heeft die typische appartementenbouw van mediterraanse badplaatsen, maar dan met veel kunst. Gibellina Nuova is voor een groot deel gemaakt door beeldhouwers, die - zonder echt samen te werken - er allemaal iets hebben neergezet. Een soort Band Aid, met beeldende kunst.
Zarka filmde er 's avonds de stille straten. Enkel voetballende kinderen, die al lang in bed hadden moeten liggen, vermaken zich in de artistieke nalatenschap: geometrische vormen, abstract keramische wandtegels. De camera zoomt in op afgebladderde muren. De kunst is er opgericht als triomf van wederopbouw maar trekt weinig bezoekers. Dat is interessant: is moderne kunst voorbij, kunnen we er niets meer mee, hebben kunstenaars eigenlijk gewoon het straatbeeld vervuild of zouden we er juist veel beter voor moeten zorgen?
Dat Zarka die vragen niet beantwoordt is niet erg. Dan mag de kijker ook eens wat. Erger is dat zijn aanpak op een paar filmpjes na zo sober is dat je er als kijker weinig mee kunt. Je krijgt geen handvatten. Foto's van sculpturen, stenen en rioolbuizen hangen naast zelfgemaakte abstracte vormen die allemaal weinig vertellen. Sleep ons eens mee, zou je willen zeggen.
Zoiets geldt ook een beetje voor zijn meest recente film, van Gibellina Vecchia. Hij filmde een betonnen vlakte, van de bekende kunstenaar Alberto Burri. Dit land art object bedekt de ruïnes van het oude dorp, zoals lava eeuwenlang Pompeï verborg. Diepe voren in het beton tonen waar de straten lagen. Zarka filmde het rechttoe, rechtaan. Beetje bewolkt, windmolens aan de horizon. Hij pakt niet uit met de schoonheid ervan en niet met het verval. Dat mag: de dingen gewoon documenteren. Maar het is ook aan kunst om de kijker te verrassen of te prikkelen. En dan lijkt Zarka's werk toch net iets te vaak op die groene sculptuur in Montreuil: al schop je ertegen, het reageert niet.

Tentoonstelling: Raphaël Zarka 'Gibellina', t/m 21 augustus 2011 in Stroom, Hogewal 1-9, Den Haag. Wo-zo 12-17u. Inl.: 070 3658985 / www.stroom.nl |