De vijfde editie van Monumenta, die vandaag opent, begint met een grapje. Elk jaar krijgt een beroemde kunstenaar de kans om een monumentale installatie te maken voor het Grand Palais, dit jaar is de kleurminnende Daniel Buren aan de beurt. Terwijl de Franse media zich afvroegen voor welke kleur hij zou kiezen, liet hij de omgeving van het paleis inrichten met een zwart-witte routing. De entree, pijlen op straat, kassa's: alles is bedekt met zwartwitte strepen. Voor Illy, een van de sponsoren, ontwierp hij zelfs een zwartwit koffiekopje.

Maar, wie het art nouveau paleis betreedt, ziet dat dit enkel een truc was voor extra effect: Buren heeft de lente binnengehaald. Het hele interieur is geel, oranje, groen en blauw. Buren vulde het paleis met parasol-achtige cirkels van gekleurd plastic, zo'n drie meter doorsnede, die nieuw licht op de grijze vloeren werpen. Ze steunen op zwartwitte palen van drie meter hoogte, die samen een woud vormen om doorheen te lopen. Soms bieden de palen zicht op de verte, soms juist niet. Dat is de reden dat Buren de entree verlegde naar de smalle noordkant: zo dwingt hij bezoekers over de lengteas te lopen, een promenade naar de centrale koepel, de enige plek waar de parasols ontbreken. Midden onder dat glazen dak staan bezoekers oog in oog met de enorme grandeur van dit 45 meter hoge glaspaleis.

Op de koepel kleven blauwe kleuraccenten en wappert een vlag: met strepen. Jaren geleden maakte Buren eens een installatie met vlaggen in Parijs. Daardoor was de stad toen van hem, zoals hij nu bezit nam van het Grand Palais. Deze vlag is een knipoog naar de presidentsverkiezingen - hier is de kunst aan de macht. Toch dient ook Buren de overheid: Monumenta is een initiatief van musea en het Ministerie van Communicatie en Cultuur. Dat koppelt deze Monumenta aan de Triënnale, een grote kunstmanifestatie in het nabije Palais de Tokyo. Die krachtenbundeling dient om het hoofd te bieden aan de documenta in Kassel, die volgende maand opent, en de Art Basel. Groter en opvallender, is het devies in de kunstwereld, die strijdt om de internationale kunsttoerist.

Daarbij helpen klinkende namen. Anselm Kiefer, Richard Serra, Christian Boltanski (met Buren de enige Fransman) en Anish Kapoor ontwierpen eerder de Monumenta. Maar beroemd zijn is niet genoeg. Voor het Grand Palais moet een kunstenaar geen last hebben van pleinvrees. Het glazen dak is 35 tot 45 meter hoog, de te vullen ruimte 13.500 m2. Het is een plek van licht, geschiedenis, allure. Buren zal het bovendien moeilijk hebben om het spektakel van vorig jaar te evenaren, toen Kapoor 270.000 bezoekers trok. De Indiase beeldhouwer vulde het Grand Palais met een dieprode ballon waarbinnen alle zintuigen van de bezoekers geprikkeld werden, voor velen een duizelingwekkende ervaring. En al werkt Buren al decennia met grote ruimtes, vergeleken met de duistere dieptes van Kapoor is hij eerder het type krijtstreep, goed maar degelijk.

Buren staat bekend als de streepjesman: hij werkt met gestreepte patronen, waarmee hij onder meer in Rotterdam de gevel van de Alliance Français bedekte. Hij komt uit de minimalistische en conceptuele traditie en werkt sinds 1965 'in situ', oftewel vanuit een plek. Aan de zogeheten autonomie heeft hij een broertje dood. Zijn kenmerkende patroon met strepen ontleende hij aan een stoffenmarkt - nooit te verwarren met een achtergrond, en ze wijzen altijd ergens heen. Handig in een gebouw. Patronen combineert hij met kleur, reflectie, zo plekken en gebouwen versterkend. Bewust koos hij voor het Grand Palais niet voor een kunstcurator, maar vroeg twee architecten om hem te assisteren.

Dat leidde tot een vernuftig kunstwerk. Zoals hij zijn strepen als wiskundige eenheid hanteert, baseerde hij ook de cirkels op een wiskundig systeem. De rondingen weerspiegelen die van de art nouveau architectuur, en kleuren elke dag en bij elk weertype anders. 's Avonds worden ze aangelicht vanaf het dak. Tegen de muren staan luidsprekers die niet luid maar zachtjes spreken, ratelende geluiden afwisselend met opsommingen van kleuren en letters - de soundtrack van een systematisch kunstwerk.

Ook heeft Buren nagedacht over de openheid en ruimtelijkheid van het glazen gebouw, door dat te contrasteren met een menselijker schaal, drie meter hoogte. Maar dat geeft ook het gevoel dat hij de ruimte juist beperkt: het huiselijke resultaat mist de grandeur van het gebouw. Dat gevoel verdwijnt als je onder de koepel staat. Daar ontbreken de parasols en liggen cirkelvormige spiegels op de vloer, die als een derde oog fungeren. Als je daarop gaat staan en in het spiegelglas jezelf ziet in al die ruimte, merk je wat een zinsbegoocheling hier mogelijk had kunnen zijn.



Monumenta - Daniel Buren / Excentrique(s), t/m 21 juni in het Grand Palais, Parijs. www.monumenta.com (foto via monumenta / grand palais,