Kunst en spiritualiteit - ze zijn al sinds de prehistorie met elkaar verbonden. Grotschilderingen en vruchtbaarheidsbeeldjes hadden waarschijnlijk een bezwerende functie. Ze moesten zorgen voor een voorspoedige jacht en een vruchtbare wereld. Later werden natuurgodsdiensten vervangen door staatsreligies, talismannen door iconen. En tegenwoordig, in onze ontkerkelijkte tijd, delen kunst en religie een ongedefinieerd verlangen naar zingeving.

Dat verlangen proef je ook in de groepstentoonstelling 'Dazzle the Evil Eye'. De tentoonstellingstitel verwijst naar het boze oog, dat in veel windstreken van onze wereld met talismannen bezworen wordt. Dat was een grote fascinatie van Merina Beekman, de kunstenaar voor wie deze tentoonstelling een eerbetoon is. Met Oost-Indische inkt tekende ze regelmatig de hand van Fatima, een islamitisch symbool dat geluk brengt en het kwaad verdrijft. De hand is het allermooiste werktuig zei Fatima's vader, de profeet Mohammed. En met de hand schilderde Beekman jarenlang decoratieve patronen na die ze vond op haar rondreizen. Het moet een vol atelier hebben opgeleverd, vol materialen en kiekjes.

Beekman hield van schoonheid en magie. Ze hield van hoe mensen papiertjes met wensen in bomen hingen, hoe Indiase bussen werden beschilderd met bezwerende symbolen en teksten, hoe prachtig lappen werden geborduurd in India, Egypte, Oezbekistan. Die stoffen hangen ook in de tentoonstelling, naast haar eigen tekeningen, vol magische patronen en symbolen. Maar borstkanker bleek ze er niet mee te kunnen bezweren. Ze stierf twee jaar geleden.

Deze vriendschappelijke tentoonstelling is associatief samengesteld, zonder een echt thema. Beekman liet zich inspireren door borduurwerk, dus hangt er een geborduurd werk van Berend Strik. Ze portretteerde een Afrikaanse soldaat, en dus hangt er een fotowerk van Christiaan Bastiaans met een Afrikaanse soldaat. Maar het meest bindende element lijkt spiritualiteit te zijn. Erik Andriesse schilderde een bloem - sinds de theosofie een bekend spiritueel symbool. Wolfgang Laib fotografeerde een gesluierde vrouw bij een tempel in India. Steven Aalders benaderde de kosmos Mondrianesk - de goddelijke geometrie. Tussen dit alles hangen de tekeningen van Beekman zelf. In Oost-Indische inkt portretteerde ze Aziaten in traditionele gewaden, waarbij ze soms hun gezichten afdekte met de zegenende hand van Fatima.

In Azië kent en gebruikt iedereen deze symbolen. Maar in West-Europa heeft de New Age beweging spiritualiteit bevrijd van kerken en dogma's. Het is zo persoonlijk geworden, dat het vaak volkomen ongrijpbaar is - glossies beloven verlossing via badolie en boeddhistische oneliners. Zonder regels mag alles. Ook kunst is sinds het postmodernisme los gezongen van vastomlijnde ideeën. Het hoeft geen verantwoording af te leggen of uitleg te bieden.

Die vrijblijvendheid kleeft ook aan deze tentoonstelling. Sommige werken zijn prachtig, bij andere wordt een oosters sausje verward met fijngevoeligheid. Ellert Hajtema exposeert een installatie van drie kussens met een textielen object met houtprint. Je wordt er niets wijzer van. En de tekeningen van Arno Kremer met mensfiguren in auravormige lijnen, liggen toch wel erg dicht bij de bekende clichés.

Misschien is het de opzet waardoor een aantal kunstwerken sneuvelen. Als je de kunstenaars een kans geeft om met meer werken een verhaal te vertellen, slagen ze daar misschien wel in. Maar nu krijg je toch het gevoel dat de tentoonstelling vooral tussen hemel en aarde blijft hangen omdat het de weg niet kan vinden.

Tentoonstelling: Dazzle the Evil Eye, t/m 8 mei 2011 in Kunsthal Kade, Smallepad 3, Amersfoort. Di-vr 11-17u., za-zo 12-17u. Inl.: 033 4225030 / www.kunsthalkade.nl  (foto: Kunsthal Kade: Merina Beekman)