Met het begrip schoonheid hebben veel kunstenaars een haat-liefdeverhouding. Velen die zware politieke of filosofische thema's uitdiepen willen wel dat hun werk er goed uitziet, maar iets moois nastreven, dat is een stap te ver. Te gemakkelijk, te lief. De welbespraakte Engelsen noemen dat laatste 'pretty', en kunstenaars die dat woord niet kunnen uitspreken zonder dat er wat braaksel mee komt, verkiezen daarom 'sublime': ook een vorm van esthetiek, maar dan een beangstigende, een overweldigende variant.

Schoonheid met een duistere kant is nu te zien in de groepstentoonstelling 'Almost Perfect' in het Schiedams Museum. Het maakt er deel uit van de manifestatie 'Summer of Beauty', bestaande uit een fototentoonstelling over sieraden in de hal, en twee kleinere exposities. Daarvan is 'Almost Perfect' wel een bezoekje waard; drie zaaltjes waarin vier kunstenaars commentaar geven op schoonheidsidealen.

De beelden van Silvia B. gaan nog het meest expliciet over het maakbare uiterlijk. Haar griezelig echte poppen zijn snoezige meisjes die samengesteld konden zijn door dokter Frankenstein. De stiknaden zijn nog te zien, maar ook hebben ze een vacht of mannelijke genitaliën geschonken gekregen. Een tweedimensionaal mannenportret door B. laat zien hoe graag travestieten zich als diva presenteren - een onwerkelijk ideaal. Nog onechter is de perfect geproportioneerde vrouw in de computeranimaties van Kirsten Geisler. Prachtig en naakt heupwiegt ze naar de kijker toe, maar haar kille perfectie maakt haar onbegeerlijk.

Twee kunstenaars die zelf slachtoffer zijn geworden van ideaalbeelden waar vooral vrouwen onder lijden, zijn de anorectische tweeling L.A. Raeven. In Schiedam laten ze nu eens niet hun eigen uitgemergelde lijven zien, maar prepuberale ballerina's die best eens hetzelfde tragische lot kunnen ondergaan. Het zijn videoportretten, en door die als een tweeluik te projecteren maken de kunstenaars je als kijker medeplichtig: al kijkende ga je vanzelf ook de lichaamsverhoudingen van de danseresjes vergelijken. Moordende concurrentie op hun Oost-Europese balletschool leert de meisjes al jong leven met honger en bloedende voeten. Mooi zijn doet pijn.

Een kunstenaar wier werk meer over lichamen gaat dan over hoe deze eruit zien, is Caren van Herwaarden. Haar collages tonen bewegende lijven in seksuele handelingen waarin niet liefde maar macht domineert. Eén werk toont een seksscène waarin hoogtelijnen staan aangegeven op het lichaam van een vrouw die zich vooroverbuigt. Bij de lijnen staan kledingmaten, om aan te geven dat er wel een pondje vanaf kan. De pijn van schoonheid, of het niet voldoen aan de idealen, is in dit werk zelfs een vernedering geworden.

De tentoonstelling laat niks nieuws onder de zon zien. In de jaren negentig ging zoveel kunst over schoonheidsidealen. Het is bijna retro dus, dit thema dat het museum uit de kast haalt, maar in de grote boze buitenwereld is het nog onverminderd actueel. Zeker nu op tv elke avond wel een metamorfoseprogramma is waar onzekere mensen alles laten liften en wegzuigen. 'Almost Perfect' laat de keerzijde van schoonheidsidealen overtuigend zien. Schoonheid die alleen maar 'prettiness' beoogt is hetzelfde als tevredenheid: het gaat vervelen.

'Summer of Beauty / Almost Perfect', t/m 28 augustus 2005 in het Stedelijk Museum Schiedam, Lange Haven 145, Schiedam. Di - za 11 - 17 uur, zo 12.30 - 17u.