Een land dat steeds belangrijker wordt in de internationale fotografie, is Zuid-Afrika. Sinds de afschaffing van de apartheid produceert het fotografen die zowel het rauwe leven documenteren als zoeken naar iets anders, naar zingeving. Neem Santu Mofokeng. Zijn werk wordt politiek genoemd en dat snap je als je zijn foto's ziet van reclamebillboards in townships, een wereld die schreeuwde om vrijheid, niet om de geadverteerde wasmiddelen.

Maar meer nog dan politiek is zijn werk vooral spiritueel. Mofokeng trok met zijn camera langs missen in grotten, waar nonnen en priesters wit geklede massa's vormen. Geconcentreerd kijken ze naar de dienst tussen de steenmassa's die op de foto ondefinieerbare vervangingen worden van aarde en lucht. Tussen die grijze vlekken is het alsof de zichtbare wereld met hen meegaat in hun spiritualiteit, transformerend naar iets ondefinieerbaars.

Al dertig jaar zoekt Mofokeng plekken waarin hij een contact met een andere wereld herkent. In de townships waar hij opgroeide, was religie een ontsnapping. Aanvankelijk ergerde hij zich aan de priesters die het forensenverkeer verstoorden met hun gezang en handopleggingen. Ook was vanwege zijn huidskleur veroordeeld tot urenlange reizen naar zijn werk en zou liever slapen. Tot hij het begon te begrijpen: religie maakte dat je even mentaal weg kon uit die overvolle treinen.

Die momenten ging hij vastleggen, zoals zijn landgenoot David Goldblatt ook deed. Zodra Mofokeng het land uit kon, ging hij die zin zoeken in Praag, in Azië, in de natuur. Een uitgemergeld paard in een bos verdwijnt half in het struikgewas, een spookachtige verschijning. Spiritualiteit is overal bij Mofokeng, in treinen, in de woestijn, in blikken. In een tentoonstelling in Antwerpen hangen ze door elkaar, een universele verbondenheid benadrukkend.

Chasing Shadows heet de tentoonstelling, naar de uitdrukking dat je iets onhaalbaars najaagt. Maar in Mofokengs Zulu-taal is een schaduw veel meer - status, welzijn, aura, geest, aanwezigheid. Mofokeng jaagt op aanwezigheden voorbij het zichtbare, zoals in een portret van een man met gesloten ogen, in een versleten interieur, in schuldige landschappen. Tussen beeltenissen van massagraven uit de Boerenoorlogen hangt een foto van een hotelkamer die hij betrok in Auschwitz. Mofokeng fotografeerde het uitzicht uit zijn kamer, het binnenlicht weerkaatst in de ruit. Het toont een terugtrekking in comfort en veiligheid, maar met een uitzicht op een landschap dat schuldiger is dan welk ook. Al keer je je af, de schaduwen blijven.



Santu Mofokeng, Chasing Shadows t/m 29 juli 2012 in Extra City, Antwerpen. www.extracity.org (foto: Santu Mofokeng, Easter Sunday).