Bij het fotomuseum is een tentoonstelling te zien met foto's van de Hollandse polder, en terwijl u deze zin leest, heeft u meteen al een beeld. Het schijnt zo te zijn dat elke Nederlander pardoes een plaatje in zijn hoofd heeft bij het woord 'polder'. Je moet niet vragen wie Ruysdael was of noem eens een andere Hollandse landschapsschilder aan wie we dat mentale plaatje te danken hebben, maar het resultaat zien we zo voor ons: het verkavelde landschap met een lage horizon die veel ruimte overlaat voor grote grijze wolkenmassa's. In andere landen reikte het land op schilderijen een stuk hoger maar de Nederlandse kunstenaar werd vooral verliefd op de grote wolkenformaties boven die keurige weilanden. Daar, in de lucht is tenminste nog wat dramatische schoonheid te vinden, die dat platte rechte land niet heeft.

Heeft zo'n tentoonstelling nog wel verrassingen dan? In zekere zin niet: de onderste helft van de foto's is groen, de bovenste helft blauw, tenzij het sneeuwt of de foto's nog uit het zwartwittijdperk stammen. De foto's hangen in de kleine zaal in een rij naast elkaar, met de horizon steeds op eenzelfde lijn. Waaruit blijkt dat deze allang niet meer altijd zo laag hoeft te liggen. Verder is elk landschap keurig recht en gebeurt er praktisch niets. De enige beweging is van het weidse perspectief dat richting de einder loopt en de grootheid ontsluit van de schepping van God, of eigenlijk, van planologen en boeren. Je ruikt de koeienpoep bijna. Zo is het al eeuwen, zo is het nu, en zo zal het nog wel even blijven. En zo ordelijk ziet ook de expositie eruit.

Veertig foto's van bijna even zoveel fotografen, zijn dusdanig opgehangen dat de horizon één doorlopende lijn is. Een spelbreker is Gerco de Ruiter die geen horizon in zijn polderfoto heeft en daarom voor straf in een hoekje hangt. De overeenkomsten zijn dus groter dan de verschillen, in deze tentoonstelling, maar dat betekent niet dat er géén verschillen zijn. Stel je voor. Nee, variaties zijn er wel.

De oudere foto's, uit de jaren veertig en vijftig, stralen niet zelden arbeidslust uit: omgeploegde akkers die ingezaaid moeten worden. Andere verwijzen via het donkere land naar somberheid en burgerlijkheid, ook al zijn mensen in deze tentoonstelling bijna nergens te zien. Die zitten binnen aan het warme middageten. Wel worden de weilanden bevolkt door koeien en schapen. Aart Klein fotografeerde in 1966 een grazende Zeeuwse koe: een majestueuze schoonheid met stevige poten en brede heupen.

Enkele recentere foto's hebben de neiging te focusen op eigenaardigheden. In drijfzand verdronken zwanen (Martin Luijendijk), een eenzaam schaap (Hans van der Meer) of een wat ongrijpbaar graslandje waar een groepje bomen iets lijkt te verbergen (Marnix Goossens). Maar het gegeven van een uitgestrekt land dat er opgeruimd en fris bij ligt, dat blijkt een onverwoestbaar thema te zijn. De polder is een blijvertje, zoveel is duidelijk.

Foto's uit de polder, T/m 22 juni 2005, Nederlands fotomuseum, Witte de Withstraat 63 Rotterdam, Di - zo 11 - 17 uur. www.nederlandsfotomuseum.nl