Veel Amerikanen trokken tijdens de negentiende-eeuwse gold rush naar Californië, meestal vergeefs. Een van hen was Carleton Watkins (1829-1916) uit New York. Hij vond geen goud maar wel een vak: hij werd fotograaf en trok de natuur in. Daar fotografeerde hij bergen zoals we ze nu ook nog graag zien: hoge rotswanden en groene dalen. Watkins verbeeldde het pittoreske - lieftallig en ruig tegelijk, met boompjes op de voorgrond die de blik de verte in trekken. Precies de compositie die later de ansichtkaartenindustrie, en Bob Ross, zou inspireren.

In New York was de elite vreselijk onder de indruk van Watkins' foto's: zagen bergen er zó spectaculair uit? Die moesten dan toch onmiddellijk beschermd worden. Vrij snel was de oprichting van 's werelds eerste natuurpark een feit: Yosemite Park . Goudzoeker Watkins had iets groots bereikt, al zou hij nog steeds berooid en krankzinnig sterven. Één van zijn foto's hangt in The Mountain Show , een groepstentoonstelling over de opkomst van de berg als visueel icoon, en de neergang. Want de berg zou het jongetje met de traan onder de natuurlandschappen worden.

Hoeveel de wereld is veranderd sinds Watkins' tijd, blijkt uit de recente Alpenfoto's van de Zwitser Jules Spinatsch: skiliftjes, pistes, led-schermen met reclameshows. Bergen, ooit grootheden die de mens wilde bedwingen, zijn verdwenen onder biercommercials. Een ruwe bergwand is alleen nog te zien op een foto die Spinatsch muurvullend uitvergrootte: een sneeuwwand met daarop de schaduw van een olifant. Het is een opname uit een Tiroler lasershow over Hannibal die met zijn olifanten de bergen over trok - de man is nooit in de buurt van Tirol geweest maar who cares .

The Mountain Show gaat over de verloedering van het landschap, maar vooral over de macht en het bedrog van kunst en fotografie. Ruim tweehonderd jaar geleden schilderde de Fransman Volaire een uitbarstende Vesuvius - zwart, grillig, dramatisch. Dit beeld echoot door in filmposters, in edelkitsch, en aan dit soort schilderkundige verering danken bergen nu hun toeristische aantrekkingskracht. Matts Leiderstam kopieerde Volaires doek, reisde ermee naar de echte Vesuvius, zette het daar neer, en nam een foto. De echte Vesuvius steekt grijs en gruizig af tegen het zoveel spectaculairdere schilderij.

Dat bergen in het echt best gewoontjes zijn, ervoer ook Aldwin van de Ven in de Alpen. Hij schilderde zijn teleurstellende reiservaring van zich af: een bult, met een reclamebord erop. Bultjes, grijze vlakken - The Mountain Show bevat onooglijke beelden die weinig representeren, een logische consequentie als je de illusie van fotografisch spektakel wilt verbreken. Zonder blauwfilters of happy little trees is een berg ook maar gewoon maar een hele hoop steen.

The Mountain Show , t/m 15 april bij Galerie Wilfried Lentz, Groot Handelsgebouw Stationsplein 45, unit C 1.140, Rotterdam. Do-zo 13-18u. www.wilfriedlentz.com (foto: Mark de Blieck)