Veel galeries zijn deze zomer de eindexamententoonstellingen van kunstacademies afgestruind op zoek naar aanstormend talent. Multiple galerie XX deed het anders. Fotograaf Paul Kooiker, tevens docent aan de Rietveld Academie, bracht bij de galerie documentatie van vier van zijn dertien studenten. XX exposeert momenteel hun eindexamenwerk.

Voor Kooiker was zijn selectie een opmerkelijke keuze, gezien de aard van zijn eigen werk. Zelf maakt hij romantische foto's van naakte vrouwen, een voorliefde die hij op deze vier studenten duidelijk niet heeft overgebracht. Aurelio Kopaining exposeert bij XX onder meer een video van vechtende colablikjes en vluchtende kiezelstenen. Eric van der Weijde fotografeerde autobanden, stoeptegels en onkruid bij nacht. De fotootjes van Aram Tanis brengen ellebogen, onscherpe gezichten en een terloopse knie in beeld. En Betty Ras vulde een vitrine met vakantiekiekjes en kassabonnetjes.

Niet alleen hebben de vier dus een voorkeur voor ogenschijnlijke alledaagsheden gemeen, merendeels zijn hun kunstwerken zwartwit en van piepklein formaat. Deze generatie kunstenaars heeft duidelijk geen grootheidswaan, maar ook aan bescheidenheid kleven gevaren. Het kan het werk saai en betekenisloos maken. Zoals de fotoserie van Aram Tanis. En dat terwijl dit nu juist een verslag is van zijn emotionele en vergeefse zoektocht naar zijn biologische ouders. Afgereisd naar Zuid-Korea fotografeerde hij de gebouwen (zou ik ze hier kunnen vinden?) en vooral de mensen (zou dit mijn vader zijn?). Maar dat zie je niet aan zijn foto's af.

Toen de vader van Betty Ras stierf, was aan haar de taak om zijn spullen op te ruimen. De meeste papieren en foto's waren te verwachten, maar ook vond ze verontrustende briefjes. Zomaar ergens in zijn agenda, boven de mededeling dat hij de ijskast moet schoonmaken, bleek een post-it te kleven met de tekst 'De afschuwelijke afgrijselijke verschrikkelijke tijd'. Bij een foto van zijn moeder op een stedentrip had hij geschreven 'Ik kan niet met je praten'. En elders tussen de post zat een papiertje met daarop gekriebeld 'De cruciale vraag is, hoe voorkom je drama's?'. Deze maar ook briefjes in geheimschrift heeft zijn dochter samengevoegd en gefotografeerd. Zo brengt ze de alledaagsheid van het bestaan van haar vader, een leven zoals van velen, samen met het onderhuidse leed.

Ras' documentair uitziende presentatie is net als het formaat uitstekend gekozen. Beide onderstrepen de keurige manier waarop de vader de schijn ophield. Deze wijze om problemen te verstoppen kan alleen klein en intiem verbeeld worden, zou je denken. Maar dat is niet zo. Naast de vitrine hangt een uitvergroting van een vakantiefoto die de vader van Ras ooit heeft gemaakt: een bungalow in de sneeuw. Daardoorheen schemeren woorden die hij met balpen achterop het origineel heeft geschreven: 'Stop Stop', 'You are going'. Op de voorkant van de uitvergroting heeft Ras een fotootje geplakt van haar vader, op de rug bezien. Daardoor kijken we met hem mee naar de voor hem zo ondraaglijke wereld. Doordat we zijn gezicht niet zien maar wel de tekst, horen we de kreten die weergalmden in zijn hoofd, maar die hij voor zich hield. Daarbij zorgt Ras dat we meevoelen met de liefdevolle manier waarop ze haar vaders leven postuum reliëf geeft.

'Nieuwe fotografie', t/m 31 augustus 2003 bij Multiple galerie XX. Witte de Withstraat 77 Rotterdam. Do - zo 12 - 18 uur (foto: Betty Ras)