Van de Great Depression tot de Great Recession: voor Amerikaanse fotografen is het optimistisch vastleggen van de American Dream nooit eenvoudig geweest. Zelfs in de jaren zestig, toen iedereen bevangen raakte van de opkomende welvaart, zagen fotografen nuances. Ed Ruscha en Frank Gohlke fotografeerden het kale niemandsland langs de snelwegen: die groeiende wereld was groot, niet per se groots. Dat zou zo blijven, bewijst de serie gelijkvormige logo's die de Duitser Frank Breuer in het landschap van de jaren negentig zou fotograferen: Bayer, Mercedes, het Ruhr Park Shopping Center - inwisselbaar, saai, maar ook wel esthetisch.

Kade presenteert honderdzestig van dit soort tijdsbeelden uit de Martin Z. Margulies Collectie, een grote fotografieverzameling uit Miami. Ze zijn geselecteerd op het zeer vage thema van de mens en de wereld om hem heen - alsof er foto's zijn die daar niet in passen. Toch is er iets dat deze vaak wonderschone foto's bindt. Ze gaan over zingeving, over je staande houden in het leven. Dat blijkt het duidelijkst in de jaren dertig, een zwaartepunt in de tentoonstelling, toen Amerikaanse fotografen in opdracht van de overheid het menselijk gezicht van de Depressie gingen vastleggen. Zo hangen er de beroemde tragische foto's van Dorothea Lange, die een migrantenmoeder kiekte met haar kind aan de borst, haar gezicht getekend door zorgen. Armoede zie je ook in de foto's van Lange's tijdgenoot Helen Levitt, waar desondanks de kinderen vrolijk spelen, volwassenen elkaar opzoeken. Het is nooit enkel misère. Of, zoals Lange het zei: "Hands off. I do not molest what I photograph, I do not meddle and I do not arrange."

Onbevangen zien wat je lens opvangt, lijkt ook van toepassing op Tim Hyde, die eind vorige eeuw buspassagiers filmde. Wegdromend zakken ze weg in hun winterjassen, sleur en blijdschap blijken elkaar niet uit te sluiten. De collectioneurs uit Miami lijken te vallen op kunstenaars die niet vanuit een vooropgesteld idee fotograferen, maar met een open blik onderzoeken hoe de wereld eruit ziet. Dat levert een genuanceerde tentoonstelling op waarin het leven zich in al zijn schakeringen openbaart. Loop door de tentoonstelling en alles vermengt. De grijsheid van de zwartwitfotografie uit de jaren dertig wordt hoopvol. De romige kleuren van de post-Katrina beelden van Jeff Brouws worden pijnlijk. Foto's op kleine formaten lijken het leed weg te houden, grote afdrukken zien eruit alsof ze het juist verheerlijken. De kleurenfotografie van William Eggleston laat auto's en Coca Colakoelkasten van de muur knallen, met stukjes roest, alsof een schilderkunstig patina over deze consumptiemaatschappij heen ligt.

Er is geen waarheid in deze tentoonstelling. Wel schoonheid. Zoals bij Isaac Julien, die een man fotografeerde die door gletsjers heen wandelt, in zijn eentje de machtige natuur trotserend. Of Roni Horn, die drie foto's van bewegende rivieroppervlaktes onderschriften gaf over hoe dit water likt, zuigt, spat, stroomt. 'Is water sexy?' staat erbij. Jazeker, bij Horn wel.

Horn stuurt onze blik op de wereld maar in Kade bewijst vooral een Albanees kunstwerk de kracht van kunst. Anri Sala filmde in 2003 Edi Rama, de toenmalige burgemeester van Tirana, terwijl ze samen in een auto door de stad rijden. Rama, van origine kunstenaar, veranderde de halfdode stad in een kunstwerk: hij liet de communistische grauwe flats beschilderen met felgekleurde patronen. Sala's camera toont gebrekkige straten, krukkig gestutte gevels, maar de schilderingen zijn magnifiek. Rama wilde de stad als noodlot veranderen in een keuze, kleur geven aan het leven. Met als gevolg dat nergens zo hartstochtelijk over kunst en kleur werd gepraat als hier, in het armste land van Europa.



Tentoonstelling: The Dwelling Life of Man, t/m 6 januari 2013 in Kade, Smallepad 3, Amersfoort. Di-vr 11-17u., za-zo 12-17u. Inl.: 033 4225030 / www.kunsthalkade.nl (foto via Kunsthal Kade: Gregory Crewdson (New York, USA, 1962), Untitled (Merchant's Row) , 2003, C-print, 164 x 25 cm. ©Gregory Crewdson, courtesy: White Cube)