Volgens een legende ging Lenin in 1919 heimelijk op bezoek bij de fysioloog Pavlov. Hij wilde weten hoe ver het menselijk brein geconditioneerd kon worden. 'We moeten het individualisme afschaffen, het communisme verdraagt geen individualistische neigingen,' zou Lenin gezegd hebben, tot groot afgrijzen van Pavlov.

Waar of niet, Lenin zou tevreden zijn over de huidige kadettenschool in Moskou. Daar worden meisjes gedrild tot modelvrouwen. Ze krijgen niet alleen een militaire training, ze moeten ook als lieflijke huisvrouwen kunnen functioneren. De Amsterdamse kunstenaar Daya Cahen, die zich eerder verdiepte in Stalin en Mussolini, ging erheen en filmde de scholieren terwijl ze paraderen, poetsen, koken, hun toilet maken. Boven een militair uniform, met ouderwetse instapschoenen en vleeskleurige panty's, vlechten ze hun haar met witte strikken die variëren - dat mag dan weer wel.

Zo'n dubbel keurslijf is natuurlijk dankbaar onderwerp voor een kunstproject. Je hoeft er maar een camera op te zetten en het is klaar. Dat zal Cahen zich ook gerealiseerd hebben. Daarom probeert ze iets meer naar voren te halen, over de inwisselbaarheid van mensen. De film zoomt in op een tweeling die een pistool richt op de kijker. Het zijn zussen die genetisch al uit eenzelfde mal komen, waarna ze nog verder richting een uniform menstype gevormd worden. Dit is het antwoord dat Pavlov niet durfde te geven.

Maar tegelijk valt op hoe gewoon en vrolijk de scholieren zijn. Ze giechelen de hele film door, want dat doen meisjes, of blozen vanwege de camera. Dat laatste doet een kadet die met een mitrailleur in de houding staat, terwijl haar kompanen een strijdlied zingen over de heldhaftige dochters van Rusland. Het is zowel aandoenlijk als griezelig en anachronistisch - deze scènes hadden ongetwijfeld een halve eeuw geleden precies zo geschoten kunnen worden.

De film toont inzichtjes in het dagelijkse leven, een fotoserie zoomt in op de semi-inwisselbare individuen. Cahen fotografeerde veertien meisjes op de rug en één van voren - een zelfbewuste blik, bijna uitdagend, niet getroubleerd. Dat geeft te denken. In onze westerse egomaatschappij hebben we afgerekend met zulke traumatiserende drilmethodes. Hoe zullen deze meisjes opgroeien? Gaat het goed met ze?



'Birth of a Nation', t/m 8 juli 2012 in Fotodok / Flatland Gallery, Lange Nieuwstraat 7, Utrecht