Foto's roepen altijd nostalgie op, stelde Susan Sontag decennia geleden al in haar beroemde boek On Photography, vooral zwart-witfoto's. Wie daarnaar kijkt, kijkt naar vroeger, naar voorbije tijden, naar mensen die misschien niet meer leven. Zwart-witfotografie doet altijd een beetje pijn en verlangen, een welkom middel dus voor kunstenaars die daar juist van houden. De Duitse Alexandra Leykauf (1976) lijkt een van hen te zijn. Zij bewerkt foto's die ze niet zelf maakt, maar die ze gevonden heeft - van een theater, van een beslapen bed, van schaduwen in vervlogen momentopnamen. Gevonden foto's prikkelen de fantasie extra: van wie waren ze? En waarom zijn ze afgedankt?

Leykauf geeft zulke anonieme kiekjes een tweede kans, niet alleen door ze opnieuw te tonen maar ook door ze te verheffen tot kunst. Presentatie en suggestie zijn daarbij essentieel. Ze bouwt er installaties mee, drukt ze bijvoorbeeld af op kubussen die ze op sokkels plaatst, verheven op een voetstuk en tegelijk op ooghoogte. Of ze knipt uitvergrotingen in stukken die ze exposeert in de vorm van coulissen, de glamour van een theaterervaring toevoegend, waarbij ze soms het eindresultaat opnieuw fotografeert - foto's van foto's, nieuwe tijdopnamen van oude tijdopnamen.

Leykauf is niet de enige met een voorkeur voor gevonden amateurbeelden, found footage. Die populariteit blijkt in films, waar de schokkerige camera sinds het nep-found-footage Blair Witch Project een stijlmiddel van onbevangenheid werd. In de fotowereld ging onder meer Erik Kessels amateurbeelden verzamelen en werden er tijdschriften aan gewijd. De een heeft een voorkeur voor amateurporno, de ander valt op verpakte kipfilets in reclamefolders. Het zijn pretentieloze beelden, wat een zegen lijkt in kunstkringen waar fotografie als kunstvorm al ruim een eeuw dusdanig is onderzocht dat het meeste wel gedaan is. Dat maakt dat sommige kunstenaars wat moe zijn van al die artistiekerigheid, iets waar amateurs geen last van hebben - als maar in beeld komt wat in beeld moet komen en het is gelukt. Klik en klaar is kees. Zonder enige kunsthistorische last hebben amateurfotografen een heerlijke onbevangenheid die jaloerse kunstenaars zich kunnen toeëigenen door hun foto's te hergebruiken.

Zoals deze foto van een wat ondefinieerbaar bedbanktapijt. Dat lijkt zonder veel kunstzinnige opzet gefotografeerd. Het lijnpatroon van de planken vloer zet zich voort in de radiator maar dat zal toeval zijn. Er stond gewoon een radiator. Op de vloer. Punt. Minder toevallig is de manier waarop de sprei is gedrapeerd over het bed - of is het een bank - en doorloopt over de vloer. Het is alsof de eigenaar halverwege het opmaken van het bed bedacht dat een tapijt ook handig zou zijn. Alleen zal dan 's ochtends ook het vloerkleed er omwoeld bijliggen.

Maar misschien is het wel een bank, want zo dicht tegen de verwarming slapen is niet gezond. Niet voor niets heeft de eigenaar er een waterbakje aan gehangen om de luchtvochtigheid op peil te houden. Het zijn bakjes die je bij de Blokker en Marskramer koopt, eventueel met een bloempatroon erop, al heeft deze bewoner een effen exemplaar gekozen. Ze zijn vooral nodig in gebouwen met sick building syndrome. Misschien is dit een interieur in een moderne flat, zo'n twintigste-eeuwse kolos waarvan er twaalf in een dozijn gaan. Waar deze bewoner zich even los wilde maken van die anonieme zakelijkheid met een warme deken in een traditioneel patroon, een toevluchtsoord om onder weg te kruipen, met een beker warme chocolademelk of iets sterkers.

Maar je weet het niet. De foto kan van alles zijn. Dat mysterie vergroot ons verlangen als we ernaar kijken, omdat we de waarheid te weten willen komen. Dat prikkelt. Zeker wanneer een beeld zo wordt opgeblazen in wat bovendien een eenmalige afdruk is, een ingekleurde barietprint. Dit is een ingewikkelde zwart-wit afdruktechniek waar het wit wordt gevormd door het pigment bariumsulfaat, oftewel bariet. Het duurt jaren om deze techniek onder de knie te krijgen maar dat loont. Kenners noemen dit de mooiste afdruktechniek die er is, met het witste wit en de meest genuanceerde toonschaal.

De keuze voor zo'n bewerkelijkheid typeert Leykauf die ook niet kiest voor het enorme scala op internet, maar voor het oude handwerk gaat. Op de barietprint heeft ze de grijze sprei ingekleurd met zachte pasteltinten. Enerzijds geeft dit kleur aan het grauwe interieur, anderzijds verscherpt dat het contrast met de armoedige kamer, die zo nog meer een kijkje is in een verschoten verleden. Deze foto is als unicum het enige venster op deze onbekende slaapkamer, de laatste kans om dit kijkje in de tijdmachine van de fotografie te nemen naar deze plek waar we nooit meer van te weten zullen komen, nooit, hoe lang we er ook naar blijven kijken.

www.amc.nl / issuu.com (foto: Alexandra Leykauf, Daybed, bewerkte barietprint, 2012, Collectie AMC)